Κερκίνη, Λαϊλιάς

Μνήμη εαυτού



Δευτέρα 11 Ιουνίου 1984

Αφήνω πίσω μου τη φοιτητική απραξία. Αρκετά ταλαιπωρήθηκα με τις εξετάσεις. Θα προσφέρω στον εαυτό μου κάτι που τού αξίζει: μια βαθιά ξεκούραση, ακριβώς από εκείνο το είδος που γνωρίζω ότι μού χρειάζεται. Στο μεταξύ, με τον καιρό και χωρίς βιασύνη, δίνοντας λίγο-λίγο από τον ελεύθερο χρόνο μου, κατάφερα να κατασκευάσω μόνος μου γερές σχάρες και σακίδια για το ποδήλατό μου. Αν έχεις λίγο χρόνο, αρκετή υπομονή και μπόλικη διάθεση να μάθεις να κάνεις πράγματα που μέχρι χθες δεν γνώριζες, καθώς επίσης και λίγη εμπιστοσύνη στον εαυτό σου, όλα είναι δυνατά - αλωτά πόνω άπαντα, είπε ένας αρχαίος. Και όσο για την μπροστινή σχάρα που είναι και δύσκολη στην σύλληψη και την κατασκευή της, τροποποίησα μια ιδέα από μια εικόνα που είδα σε μια διαφήμιση σε ξένο περιοδικό. Και έτσι το ποδήλατό μου απέκτησε μια μπροστινή σχάρα, πρακτική και δυνατή, που πολλοί ειδικοί έχω την εντύπωση ότι θα τη ζήλευαν. Τη συναρμολόγησα ένα απόγευμα, γέμισα τα σακκίδια με βαριά πράγματα και βγήκα στους δρόμους για να τη δοκιμάσω - λειτουργεί θαυμάσια.

Από τη Θεσσαλονίκη λοιπόν ξεκινώ ένα πρωί, κατ΄ ευθείαν από το σπίτι. Πρέπει να υποστώ για μία ολόκληρη ώρα την έξοδο από το πολεοδομικό συγκρότημα. Εκεί στις βόρειες συνοικίες, χορταίνει η ύπαρξή μου καυσαέριο. Αλλά αρκετές φορές έχω περάσει από αυτό το δρόμο, ξέρω λοιπόν τι συμβαίνει εκεί, ξέρω τι έχω να συναντήσω. Στο δρόμο για Κιλκίς, ωραία είναι τα μέρη για να ποδηλατείς. Περνώ σε μικρή απόσταση από τις όχθες της Δοϊράνης. Απολαμβάνω την υπέροχη διαδρομή μέχρι τη Βυρώνεια.

Όλη η βόρεια Ελλάδα είναι κατάφυτη. Η φύση γιορτάζει. Το πράσινο αυτό πόσο με ξεκουράζει... Ένα βαθύτατο πράσινο, χρώμα γεμάτο νόημα, κάτι από τη μυστική γλώσσα της φύσης. Μακάριοι αυτοί που γνωρίζουν, που ξέρουν να αποκρυπτογραφούν, να διαβάζουν αυτά τα μηνύματα τα ανοιχτά για όλα τα μάτια. Συναντώ στη Βυρώνεια τον Θ. όπως είχαμε συνεννοηθεί. Και ακολουθεί στη συνέχεια μια επίσκεψή μας στην ανατολική περιοχή της Κερκίνης, όπου ο φίλος μου κάνει την διατριβή του για τα πουλιά. Ο χώρος αυτός μού δίνει μια εντύπωση ξέχωρη. Μόνο με ποδήλατο αισθάνομαι ότι θα μού επιτρεπόταν να κυκλοφορώ εδώ - και μακάρι αυτό να γινότανε νόμος για όλους. Φυσικά αυτό είναι μια υπερβολή - μεγάλη άραγε;... - αλλά σε τόσο ευαίσθητους χώρους θα έπρεπε οι άνθρωποι να έχουν και τις ανάλογες ευαισθησίες. Οι ντόπιοι είναι προνομιούχοι και θα έπρεπε να διακατέχονται από άλλες αντιλήψεις για τον τρόπο της ζωής τους. Ισχύει αυτό στην πράξη; - όχι βέβαια. Δυστυχώς καθόλου, όπως και ο Θ. θα με διαβεβαιώσει.

Τέτοιοι χώροι σαν την Κερκίνη, αν αναπτύσσονταν με ένα οικολογικό σκεπτικό, ένα σκεπτικό αειφόρου ανάπτυξης, θα έκαναν αυτή τη χώρα γνωστή και περιζήτητη για το φυσικό της πλούτο. Το ποδήλατο εδώ είναι το ιδανικό μέσο. Και είναι απολύτως εκπληκτικό το γεγονός ότι αυτός ο κόσμος που μένει εδώ συμπεριφέρεται με έναν τρόπο απόλυτα καταστροφικό για τον τόπο τον δικό του. Το αυτοκίνητο έχει τρομερή πέραση στα τραγικά θύματα της διαφήμισης που δεν ξέρει από ηθική, στους απροβλημάτιστους και προβληματικούς κατοίκους της ψωροκώσταινας, αυτής της μέγαιρας που επιβιώνει και αντιστέκεται πεισματικά στα μηνύματα των καιρών. Όλος ο τόπος οργώνεται με δρόμους για το καλό μιας ανάπτυξης που ισοπεδώνει τα πάντα και θυσιάζει τον τόπο και τον πολίτη στο βωμό της δικής της πολιτικής, για το καλό των εργολάβων και όλων των παρατρεχάμενων που δεν έχουν ποτέ τσέπες γεμάτες.

Στους ήσυχους επαρχιακούς δρόμους με προσπερνάει ξαφνικά κάποιος γκαζωμένος, γεμίζοντας τον κόσμο θόρυβο και βρώμα. Τα δίτροχα των φερέλπιδων νέων της υπαίθρου βγάζουν από την εξάτμισή τους τρομακτική βρωμιά, μια μπόχα που μπορεί να συγκριθεί με βιομηχανικό φουγάρο - όχι στο μέγεθος αλλά στη «ρυπαντική αξία». Μια τόση δα τρυπούλα είναι αυτές οι εξατμίσεις αλλά τι βγάζουν! Ένα σιχαμερό σύννεφο, ανοιχτόχρωμο από το άκαυστο μίγμα και τα καμμένα λάδια, γεμάτο αρωματικούς υδρογονάνθρακες και καθόλου... αρωματικό. Οι χρήστες συμπεριφέρονται στους (δίχρονους συνήθως) αρύθμιστους και ταλαιπωρημένους κινητήρες με τη μέγιστη δυνατή βαρβαρότητα. Αλλά γενικά ό,τι φοράει κινητήρα εσωτερικής καύσης και οδηγείται από τον έλληνα αγρότη (μόνο αυτόν;) είναι μια συσκευή εξαιρετικά ρυπογόνος. Αλλά τα μηχανοκίνητα δεν είναι παρά μια μονάχα όψη ενός προβλήματος, που απλώνει τα πλοκάμια του σε κάθε πτυχή της ζωής καταμεσίς σ΄ αυτό τον παρθένο κόσμο. Είναι φριχτό να σκεφτείς ότι η υποβάθμιση αυτού του χώρου δεν οφείλεται τόσο στους ξένους, όσο στους ίδιους τους ντόπιους. Μήπως τους μίλησε ποτέ κανείς; Κι αν τους μίλησαν κάποιοι για την αξία του τόπου τους (συνήθως διάφοροι από οργανισμούς που χρηματοδοτούνται αδρά είτε γραφειοκράτες με όψιμα οικολογικά ενδιαφέροντα), θα τούς ζήτησαν (με λόγια πάντα και ποτέ με έργα) μόνο τη δική τους θυσία, χωρίς να τους υποδείξει ποτέ κανείς προοπτικές στα πρακτικά προβλήματά τους και τις υπαρκτές καθημερινές ανάγκες τους. Οπότε και η αδιαφορία τους για το περιβάλλον - δηλαδή για την οικολογική βάση της τοπικής οικονομίας τους - καταντά η κακή συνέπεια. Το ψάρι από το κεφάλι βρωμάει και οι υπεύθυνοι γι΄ αυτό το κατάντημα ξέρουν να κρύβονται ακόμα κι όταν τους βλέπουν.

Στην Κερκίνη, τον σημαντικότερο από τους ελληνικούς υγροτόπους, όταν έρχεσαι δεν χρειάζεται να είσαι ούτε βοτανολόγος, ούτε παρατηρητής πουλιών. Όταν φύγεις, ίσως να θελήσεις να γίνεις λιγάκι από αυτά.

Καθώς ποδηλατείς γύρω από τη λίμνη και επειδή δεν κάνεις θόρυβο, συναντιέσαι κάθε λίγο και από μικρή απόσταση με πουλιά και ζώα. Είναι μια απόλαυση να οδηγείς μόνος στην ερημιά και μόλις βγαίνεις από τη στροφή από τη συστάδα των δέντρων, ένα σμάρι πουλιά να σηκώνονται μπροστά σου φωνάζοντας από την όχθη για να καθίσουν σε ένα κοντινό δέντρο ή λίγο πιο μέσα στο νερό σε κάποιο μισοβουλιαγμένο ξερόκλαδο. Τα ζώα δε φεύγουν συνήθως, επειδή το πιθανότερο θα είναι ήμερα. Άλογα, αγελάδες, γαϊδούρια, σκύλοι, πρόβατα, κατσίκες, βουβάλια να τσαλαβουτάνε στο νερό για δροσιά. Ήρθαν τα ήμερα και διώξανε τα άγρια, και μετά ήρθε το αγριότερο ζώο, ο άνθρωπος.

Πελαργοί φωλιάζουν στις κορυφές των στύλων και πρέπει να είναι από τα λίγα μέρη στην Ελλάδα όπου αυτά τα πουλιά ζουν ακόμα με μια τέτοια σχετική αφθονία. Σε τέτοιους χώρους, ο ποδηλάτης μπαίνει μέσα στον ένα παράδεισο μετά τον άλλον. Αυτοί οι παρθένοι χώροι απολαμβάνουν κάτι πολύ λιγότερο από το μερίδιο του τουρισμού που θα έπρεπε (θα μπορούσαν) να δικαιούνται - αλλά «απολαμβάνουν» περισσή ρύπανση, βρωμιά και εγκατάλειψη. Του τουρισμού όμως με μια άλλη έννοια - όχι με την λογική των αριθμών αλλά με την λογική της ποιότητας των πραγμάτων. (Σε ποιον να μιλήσεις για τον πόνο σου;) Για το βράδυ, έχω στήσει τη σκηνή μου δίπλα στο ανάχωμα του Στρυμώνα, κοντά στο σημείο όπου ξεκινά ο δρόμος για το Άγγιστρο. Σύννεφα από κουνούπια! Κλείνομαι στη σκηνή για να γλυτώσω από τα κουνούπια. Θεέ μου τι κουνούπια!

Σήμερα έκανα 157 χιλιόμετρα σε άσφαλτο και άλλα 36 σε χώμα, και μάλιστα εντελώς άνετα, χωρίς να πιέσω καθόλου τον εαυτό μου. Δε νομίζω ότι είχα ή έχω κανένα απολύτως πρόβλημα. Έχω μπροστά μου έναν ήσυχο ύπνο. Κάνω μια σύγκριση και σκέφτομαι τη διαφορά με το προηγούμενο βράδυ. Είναι αυτό μια πραγματική αντίθεση, τη μια νύχτα να κοιμάσαι μέσα στην πόλη της Θεσσαλονίκης και την επόμενη νύχτα να χαλαρώνεις μέσα στη σκηνή σου, στην έρημη και ήσυχη όχθη του Στρυμώνα.

Οι μόνοι ήχοι που σε φτάνουν είναι οι ήχοι του νερού. Τίποτε άλλο.

Τρίτη 12

Είναι η δεύτερη φορά που έρχομαι στον Λαϊλιά. Από την άλλη φορά δεν έχω συγκρατήσει πολλές αναμνήσεις. Ήταν τότε μια ημερήσια εκπαιδευτική εκδρομή με το πανεπιστήμιο, τόσο βιαστική που τίποτα δεν πρόλαβα τότε να δω. Σήμερα όμως αισθάνομαι τον εαυτό μου πολύ προνομιούχο. Ανεβαίνοντας σιγά-σιγά, περνώντας από τα μέρη του βουνού αθόρυβα, χωρίς καμμιά βιασύνη αφήνω το δάσος, αφήνω τον τόπο να μού δίνει χωρίς εμπόδιο τα μηνύματά του.

Έχει πολλή υγρασία και ψιλοβρέχει. Κάνει και κρύο εδώ ψηλά. Δεν υπάρχει κανένας άνθρωπος πουθενά. Δεν υπάρχει ψυχή. Αφουγκράζομαι μήπως και ακούσω κάποιον θόρυβο. Τίποτα... Το απόλυτο τίποτα θαρρείς. Ησυχία. Μια βαθειά ησυχία, μια βαθειά γαλήνη. Απόλυτη γαλήνη.

Το δάσος είναι τρομερό. Η ερημιά και η αγριάδα του τοπίου αυτού είναι για γερά νεύρα, για τους τολμηρούς. Βγαίνω στο πυκνό δάσος, στέκομαι ακίνητος. Παρατηρώ χωρίς σκέψη, παρατηρώ τον χώρο που με περιβάλλει. Το μόνο που μπορείς ν΄ ακούσεις, και με προσπάθεια για να συλλάβει το αυτί τους λεπτούς ήχους, είναι ο ιδρώτας του απέραντου δάσους, τα λεπτότατα ηχητικά σήματα του νερού που ακολουθεί τον αρχαίο αβίαστο και σίγουρο δρόμο.

Δεν έχω παρά να γείρω το κορμί μου στο φιλόξενο στρώμα με τις πευκοβελόνες, την αφράτη γη. Δε μένει παρά να περιμένω στο πρόσωπό μου τις φρέσκες σταγόνες.

Χαλαρός, ελεύθερος, ανακαλύπτεις απρόσμενο πλούτο. Το δάσος μπορεί να φαίνεται από πρώτη ματιά ακίνητο, αλλά δεν είναι καθόλου έτσι. Παρατηρείς, ανακαλύπτεις μια ασυγκράτητη κίνηση, έναν αέναο οργασμό, την άπιαστη δύναμη του κόσμου να κατακλύζει κάθε γωνίτσα.

Και η μόνη επιλογή σου είναι να συμμετέχεις.

Έχω καταφύγει κάτω από ένα υπόστεγο, σ΄ ένα ξύλινο δασικό σπιτάκι. Εδώ θα περάσω και το βράδυ, παρέα με τους λύκους οπωσδήποτε.

Απόλυτη ερημία. Οι θεόρατοι άσπροι κορμοί της δασικής πεύκης ορθώνονται σα γιγάντιες λαμπάδες, κάνοντας αντίθεση με το βαθύ πράσινο φύλλωμα. Εδώ υπάρχει η σιωπή, η απόλυτη σιωπή. Μια τόσο εύγλωττη σιωπή, θεέ μου... Το δάσος είναι τρομερό. Μακάριοι αυτοί που ξέρουν να διαβάζουν τη γλώσσα του.

Τετάρτη 13

Επιστρέφω. Ο καιρός είναι βροχερός και κάνει κρύο. Το ταξίδι αυτό, όσο μικρότατο κι ας ήταν, δεν ήταν μόνο ένα ευχάριστο διάλειμμα. Ήταν κάτι πιο βαθύ: μια αναζωογονητική εμπειρία. Μια μικρή αναγέννηση. Έχει πραγματικά μια εσωτερική μαγεία το ταξίδι. Μπορείς να ταξιδεύεις με ένα ποδήλατο χωρίς τίποτα να στερείσαι, κι όχι μόνο με τις ιδανικές συνθήκες αλλά με οποιεσδήποτε συνθήκες. Αλλά εδώ έρχεται η στιγμή μιας κρίσιμης αλλαγής. Έρχεται η μικρή στιγμή μιας μεγάλης προσπάθειας.

Εδώ τελειώνει αυτό που υπήρχε και στο εξής υπάρχει αυτό που αρχίζει - και αρχίζει μια σιωπή. Η σιωπή, το προσωπικό βίωμα. Πραγματικά, αν μού ζητούσαν να δώσω έναν ορισμό της σιωπής, αυτόν θα έδινα: σιωπή είναι το προσωπικό βίωμα. Όσοι γνωρίζουν, σιωπούν. Σιωπούν και γνωρίζουν. Μια καλή αφετηρία για το δρόμο που οδηγεί στο βίωμα είναι το μεγάλο ευτύχημα να βρίσκεσαι σε έναν αγνό, παρθένο φυσικό χώρο, ελεύθερος, βουτηγμένος μέσα στις δυνάμεις της ζωής.

Αυτό το καταπληκτικό κέρδος μένει από το ταξίδι σου. Κάνεις μια ειδική μάχη με τον εαυτό σου. Βρίσκεσαι στο ιδανικό πεδίο γι΄ αυτή τη μάχη, όταν συμβαίνει να βρίσκεσαι σ΄ εκείνη την απόλυτη μοναξιά, όταν δεν υπάρχει καμία δυνατότητα να κάνεις πίσω, να βρεις οποιοδήποτε υποκατάστατο της πραγματικότητας. Μιας πραγματικότητας που δεν διαμορφώνεις εσύ. Δεν σού ανήκει τίποτα, εσύ ανήκεις στη φύση. Το παρθένο δάσος υπάρχει και εσύ, τίποτ΄ άλλο. Είσαι μόνος και πρέπει να ζήσεις με μόνο σύντροφο τον εαυτό σου. Με ό,τι έχεις εκείνη τη στιγμή κι αυτό μόνο. Τίποτε άλλο.

Όσο νοιώθεις έστω και την παραμικρή ανασφάλεια στη φύση, ακόμα και μέσα σ΄ έναν χώρο τόσο αφιλόξενο όπως τον Λαϊλιά, αυτό σημαίνει ότι έχεις ακόμα κάτι να κάνεις με σένα. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη να επιστρέφει κάποτε στον εαυτό του. Ο Λαϊλιάς θα μείνει μέσα μου ως ένα καίριο, σημαντικό προσωπικό βίωμα. Ένα προσωπικό σύμβολο. Μια πολύτιμη προσωπική μνήμη.

Πρώτο ταξίδι - δίχως ναύλο - για το νότο



Θεσσαλονίκη, Σάββατο 28 Ιανουαρίου 1984 και ώρα 12:30 το βράδυ. Έξω από το τζάμι του παραθύρου, ένας επίμονος Βαρδάρης διαιωνίζει το γνωστό χειμωνιάτικο κρύο στη θαυμάσια κατά τα άλλα φοιτητική πόλη. Ήρθε το βράδυ που θα αλλάξει το ημερολόγιό μου σελίδα. Η νωθρότητα της φοιτητικής ζωής με έχει κουράσει. Θα επισκεφθώ την Πελοπόννησο με ποδήλατο - τι ιδέα! Εδώ και μερικές μέρες, έχω ετοιμάσει μεθοδικά τα υλικά που χρειάζομαι, το ποδήλατό μου, τα σακκίδια, τα πάντα.

Ήρθε η στιγμή για το πρώτο βήμα (πιο σωστά, για την πρώτη πεταλιά). Θα ήθελα οπωσδήποτε έναν σύντροφο σ΄ αυτό, αλλά στην Ελλάδα της καλοπέρασης και των καλοπερασάκηδων αυτό αποδείχτηκε μια υπόθεση καθόλου εύκολη. Με κοιτούν με μισό μάτι και με το άλλο μάτι, ακόμα κι όταν δε λένε τίποτα με το στόμα, η απάντηση είναι φανερή: «δε μάς παρατάς, τρελλάρα;» Και σα να μην έφτανε η καλοπερασιά του νεοέλληνα, αυτός ο ωχαδερφισμός που τσακίζει κόκκαλα, είναι και χειμώνας. Οπωσδήποτε η δύσκολη εποχή, πράγμα που επιτείνει την απροθυμία. Δοκίμασα επίσης έναν άλλο τρόπο: δεν έλεγα «θέλεις να έρθεις και συ;», παρά μόνο δήλωνα: «σε τόσες μέρες φεύγω για Πελοπόννησο με ποδήλατο, αν θέλεις έρχεσαι». Ούτε αυτό έπιασε. Όλοι είναι βολεμένοι. Καλά με τον κοσμάκη της καθημερινότητας, οι φοιτητές δεν έχουν ψυχή μέσα τους; Υποτίθεται ότι είναι μαχητικοί, ανήσυχα πνεύματα, δεν συμβιβάζονται, πιάνουν τη ζωή απ΄ τα μαλλιά, μπλα μπλα... Δεν βρίσκεις σήμερα νικητές. Και ο τολμών νικά.

Με ποδήλατο δεν έχω ταξιδέψει ποτέ μου. Αλλά κάποτε όλα τα πράγματα κάνουν την αρχή τους, έτσι δεν είναι; Θα αρχίσω να ποδηλατώ από την Κόρινθο. Παρακολουθώ τις προβλέψεις της ΕΜΥ και θεωρώ και ελπίζω ότι κάτω εκεί στα νότια ο καιρός θα είναι ήπιος. Το νυχτερινό τραίνο έχει λιγοστό κόσμο. Στο άδειο κουπέ κλείνω το φως, ανοίγω τον υπνόσακκο. Η θέρμανση θεωρείται πολυτέλεια σ΄ ένα ελληνικό τραίνο. Το κούνημα του λεβιέ προς όλες τις δυνατές κατευθύνσεις δεν έφερε καμμιά αλλαγή. Φυσικά αυτό κάθε άλλο παρά με ενοχλεί. Κάποτε με ξύπνησε το βίαιο τράβηγμα της πόρτας. Το ενοχλητικό φως ενός φακού έπεσε στο πρόσωπό μου για μια στιγμή και ο ελεγκτής έφυγε, χωρίς να μου ζητήσει τίποτε, ούτε το εισιτήριο. «Ξένος» με σακκίδια ίσον ασήμαντος επισκέπτης... και η ασημαντότητα αυτή με ξεκουράζει.

Είναι από τις ελάχιστες φορές που ξημερώνομαι μέσα σε ένα μεταφορικό μέσο, είναι αυτό κάτι που συστηματικά αποφεύγω. Προτιμώ να ζω στιγμή τη στιγμή το ξημέρωμα έξω στη φύση! Το άλλο τραίνο κατευθύνεται προς Κόρινθο, σε καινούργιους για μένα δρόμους. Απλός θεατής κιόλας, περαστικός ταξιδιώτης κι όχι συμμέτοχος στον κόσμο αυτό, παρατηρώ. Η διαδρομή αποπνέει τη θέρμη του νότου. Πρώτη φορά βρίσκομαι εδώ κάτω. Στις 12:30 κάθομαι επιτέλους στη σέλλα μου και θεωρώ ότι το ταξίδι μου αρχίζει.

Βιάζομαι. Γιατί; Λένε ότι ο χρόνος μπορεί να είναι είτε φίλος είτε εχθρός. Αυτό τον φίλο δεν τον έχω ακόμα δαμάσει. Πρέπει να πάρω κι αυτό το μάθημα. Άλλωστε αυτός δεν είναι και ένας από τους λόγους που με ώθησαν να ταξιδέψω με το ποδήλατό μου; Στο δρόμο για το Άργος, δεν θα μπορούσα να φανταστώ ότι θα συναντήσω τόση ζέστη. Τέτοια εποχή, δε νομίζω ότι έχω ζεσταθεί ποτέ μου έτσι. Παρατηρώ τον εαυτό μου, τον συλλαμβάνω επ΄ αυτοφώρω να βιάζεται. Κάτι λες πως με κυνηγά. Είναι τα προβλήματα που νομίζω ότι άφησα πίσω, αυτά όμως με κυνηγούν μέσα στη σκέψη. Υπάρχουν μέσα στη σκέψη, συνεπώς υπάρχουν. Καταλαβαίνω ότι αυτό τίποτα περισσότερο από μια ανοησία δεν μπορεί να είναι. Αυτό το σημαντικό είναι που σιγά-σιγά έχω να μάθω, να αποφεύγω αυτή ακριβώς τη βασική ασοφία. Κι αυτή η μάχη θα κερδηθεί.

Σταμάτησα στην άκρη του δρόμου για να βγάλω ένα ακόμη ρούχο. Τι θερμοκρασία! Συνηθισμένος από το κρύο του βορρά, νομίζω πως βρέθηκα ξαφνικά σε μια άλλη μακρινή χώρα. Μικρή η Ελλάδα αλλά πόσο διαφέρει από τη μια γωνιά της στην άλλη!

Μια γιαγιά βγαίνει από τη διπλανή αυλή και μού δίνει μια χούφτα πορτοκάλια. Χωρίς να πει τίποτα, χωρίς να πω τίποτα, μού έδωσε μια χούφτα πορτοκάλια! Αυτή την έκφραση στο πρόσωπό της δεν θα την ξεχάσω γρήγορα. Μού φαίνεται ότι εκτός από το σώμα μου εδώ κάτω, αρχίζει να ζεσταίνεται και η ψυχή μου.

Έχω μια γεύση ελευθερίας. Με μόνη κινητήρια δύναμη τα δυο μου πόδια, ανακαλύπτω το ένα μετά το άλλο τα θαύματα αυτού του κόσμου. Οι ώρες περνούν. Προχωρά η μέρα και πρέπει να βρω ένα μέρος για να περάσω το βράδυ. Το μυαλό μου δεν είναι ακόμα χαλαρό, απασχολείται η σκέψη με τις προϋποθέσεις του ταξιδιού - κι όχι περισσότερο με αυτά που συναντώ, αυτά που συμβαίνουν. Ταξιδεύω με αυτόν τον τρόπο για πρώτη φορά κι έχω την αίσθηση ότι στην απειρία μου δεν μπορώ να προβλέπω με άνεση και ασφάλεια τι έχω μπροστά μου. Αλλά βέβαια για πρώτη μου φορά ταξιδεύω για το ταξίδι. Κι αυτό μού δίνει φτερά!

Ποδηλατώ σε ανηφοροκατηφόρες ευχάριστες και σε καλούς δρόμους. Είχα την εικόνα μιας Πελοποννήσου φτωχής, με παλιόδρομους, η πρώτη εντύπωση όμως κάθε άλλο παρά αυτή είναι. Η πραγματικότητα έχει βλέπεις την κακή συνήθεια να μάς διαψεύδει. Μέχρι το Ναύπλιο, πορεύομαι σε έναν ίσιο δρόμο και συναντώ πολλές γραμμές τραίνου που κόβουν τον δρόμο. Αρκετές φορές συναντώ τις γραμμές, πράγμα κάπως εκνευριστικό για έναν ποδηλάτη που χμμ ακόμα δεν έμαθε να μην βιάζεται...

Πριν τη δύση, φτάνω στο Ναύπλιο. Αυτή η πόλη έχει τον δικό της αέρα. Είναι πολύ ευχάριστο να περιφέρεσαι με ένα ποδήλατο σ΄ αυτά τα στενά. Η σημερινή μέρα ήταν μια «εισαγωγή». Η σκέψη ήταν περισσότερο πίσω μου κι όχι μπροστά μου, ήταν σ΄ αυτά που άφησα - οπωσδήποτε θα ήθελα να είναι περισσότερο μαζί μου. Έκανα σήμερα 80 χιλιόμετρα, τα οποία και θεωρώ λίγα, χωρίς όμως αυτό να με ενδιαφέρει. Το κλειδί του ταξιδιού δεν βρίσκεται στην ποσότητα της απόστασης που διανύεις, αλλά στην ποιότητά της. Αυτό το κατάλαβα ήδη. Ίσως είμαι ένας... καλός μαθητής.

Δευτέρα 30

Σηκώθηκα μέσα στο κρύο με πολύ κέφι. Κάνω λίγη γυμναστική και η κίνηση με ζεσταίνει αρκετά. Χόρτασα έναν ήσυχο και ανενόχλητο ύπνο και νοιώθω πολύ καλά. Είμαι σήμερα πιο ήρεμος, προσαρμόζομαι στη νέα κατάσταση, νοιώθω περισσότερο ανεξάρτητος και απόλυτα ασφαλής.

Αρχίζω να χάνομαι στην ευτυχία των τόπων και των χρόνων. Μετά το Ναύπλιο αρχίζει καινούργιος κόσμος. Ο νότος έχει τη δική του μαγεία.

Μερικοί άνθρωποι είναι σκυφτοί στη ρηχή θάλασσα μέχρι το γόνατο, γιαλώνουν. Δεν μπορώ να καταλάβω τι είναι ακριβώς αυτό που κάνουν. Θα μπορούσα να σταματήσω και να μάθω... αλλά όχι, δεν θα σταματήσω! Δεν σταματώ. Έχω μια θαυμάσια διάθεση να μην παρεμβαίνω στον χώρο, θέλω μόνο να κινούμαι και να βλέπω, να είμαι ένας ουδέτερος, αθώος παρατηρητής. Αυτό μού αρκεί και με ευχαριστεί αφάνταστα. Πλάι σε μια μακριά δεντροστοιχία με ευκαλύπτους, μια σειρά τεράστια δέντρα, περνώ ένα γραφικό κανάλι με βάρκες. Από τους Μύλους μέχρι τον Άστρο, ανεβοκατεβαίνω σε ένα τοπίο με βράχια, που υπάρχουν σε τέλεια αρμονία με τη θάλασσα. Για πολλά χιλιόμετρα, ο δρόμος σέρνεται σαν ένα τεράστιο φίδι που λες ότι φοβάται και το νερό, φοβάται και να απομακρυνθεί από την ακτή ψηλά στα ξεροβούνια. Συναρπαστικός χώρος. Και ερημιά.

Στο Ξεροπήγαδο - όνομα και πράγμα! - διαπιστώνω ότι έχω χάσει κάτι που είχα δεμένο στη σχάρα του ποδηλάτου. Γυρίζω πίσω για λίγο, αλλά δεν ωφελεί, μπορεί να το έχασα πριν από μεγάλη απόσταση. (Παίρνω ένα ακόμα μάθημα: άλλη φορά φίλε μου τα πράγματα πρέπει να είναι πολύ καλά δεμένα στις σχάρες για να μη φεύγουν από τους κραδασμούς και τον άνεμο.)

Βγάζω τα ρούχα μου και μένω με κοντά, πάνω και κάτω από τη μέση. Τι θερμοκρασία!
Φτάνω στο Λεωνίδιο. Η απομόνωσή του με εντυπωσιάζει. Είναι η αρχική πρώτη εντύπωση από έναν χώρο, που σού καρφώνεται χωρίς να ξέρεις γιατί. Η πρώτη ιδέα που κερδίζει τη μνήμη. Βλέπω στο χάρτη το μοναστήρι της Έλωνας και το βάζω ως προορισμό για το βράδυ αυτό. Τα χιλιόμετρα δεν φαίνονται πολλά.

Στην έξοδο από το Λεωνίδιο, κάποιος μου φωνάζει από μακριά «εεε! έχει χιόνια επάνω! πού πας;» Φίλε μού έφτιαξες τη διάθεση! Ας είχα και την υποψία ότι θα με καταλάβεις...

Η διαδρομή με συνεπαίρνει. Χάνομαι στα βράχια. Ο δρόμος σέρνεται στις ρεματιές με τους γκρίζους και πράσινους όρθιους τεράστιους τοίχους. Αυτοκίνητα δεν υπάρχουν. Η ερημιά είναι απόλυτη. Και η γαλήνη επίσης είναι απόλυτη. Ποδηλατώ αργά στην ανηφόρα, καταμεσίς στην ηρεμία της φύσης. Ένα δροσερό και φρέσκο αγέρι κατεβαίνει μέσα από το φαράγγι και κουβαλάει μαζί του θησαυρούς, ένα σωρό μυρωδιές.

Η μέρα προχωράει προς το τέλος της. Απ΄ ότι μπορώ να συμπεράνω από το χάρτη, το μοναστήρι είναι σε υψόμετρο 600 μέτρα. Ήρθε όμως η ώρα να κουραστώ και λιγάκι - και δεν με πειράζει. Το μοναστήρι φαίνεται πάνω από το κεφάλι μου, ο δρόμος στρίβει μέσα στα βράχια, και ξαναστρίβει, και ανεβαίνει, και ξαναστρίβει, και το βράδυ έρχεται. Αλλά με την υπέροχη ψυχική κατάσταση που έχω, τίποτα δεν μπορεί να με ενοχλήσει.
Δέχονται να με φιλοξενήσουν. Μού θυμίζει το μέρος... μοναστήρι, υπάρχει μια αίσθηση μοναξιάς, που επιτείνεται από αυτό το υπέροχο βουνίσιο χειμωνιάτικο σκηνικό, το κρύο, την αχλή και το απόλυτο αυτής της μυστηριακής σιωπής. Άλλος επισκέπτης δεν υπάρχει κανείς. Χώνομαι κάτω από αρκετές κουβέρτες. Η νύχτα δεν έχει και πολύ που έπεσε.

Τρίτη 31

Μετά από 11(!) ολόκληρες ώρες ύπνου ξετρυπώνω κάτω από τις κουβέρτες. Από την πόρτα του κελλιού προς τα ανατολικά, αντικρύζω τους ορεινούς όγκους που κλείνουν την τεράστια χαράδρα κάτω να αναδιπλώνονται ο ένας πίσω από τον άλλο, μέχρι που χάνονται στη ροδαλή αχλή της ανατολής. Ο ύπνος ήταν ιδανικός, απόλυτη σιγή και τίποτα να μην σε ενοχλεί. Τι ύπνος... έχω την εντύπωση ότι κοιμήθηκα περισσότερο απ΄ όσο έπρεπε, απ΄ όσο θα μπορούσα να κοιμηθώ - απ΄ όσο μπορούσα να φανταστώ ότι μπορώ να κοιμηθώ!
Ξαναρχίζω πάλι, συνεχίζω τη χθεσινή υπέροχη διαδρομή.

Σήμερα είναι ακόμα πιο συναρπαστική. Ανηφόρα, όμορφα οροπεδιάκια, έλατα, αρκετό χιόνι σε μερικά σημεία. Τοπία διαδέχονται το ένα το άλλο, μικρές γωνιές από χρώμα και φως.
Να και ο Κοσμάς, ένα μικρό χωριό, άσπρο, κρυμμένο κάτω από το χιόνι του. Ένας Κοσμάς χωρίς κόσμο. Το χωριό είναι σιωπηλό και έρημο.

Η διαδρομή μού επιφυλάσσει μια καινούργια έκπληξη. Αρχίζει ένας δύσκολος κατήφορος. Ένας χωματόδρομος που θα με υποχρεώσει να πηγαίνω με την ψυχή στο στόμα - ή μάλλον με την ψυχή... στα λάστιχά μου για 18 ολόκληρα χιλιόμετρα. Εδώ θέλει προσοχή. Να το επόμενο μάθημα: στον τουρισμό φοράμε γερά λάστιχα, γιατί όταν συναντήσουμε κακό δρόμο - πράγμα που μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή και έξω από το πρόγραμμά μας - δεν μάς συμφέρει να έχουμε προβλήματα (δηλαδή τρύπιες σαμπρέλες και σκασμένα λάστιχα)!

Ένα κοπάδι τσοπανόσκυλα με παίρνουν είδηση από μακριά και αρχίζουν την τρομερή τους συναυλία. Ακούγονται πολλά σκυλιά... και η συναυλία ακούγεται όλο και κοντύτερα. Μέσα στη φυγή μου, εύχομαι να μην πάθω λάστιχο εκείνη τη στιγμή - ας είναι αργότερα παρακαλώ... Σε δυο ώρες, εισέρχομαι στη ζεστασιά, στον οργασμό της Μάνης. Εδώ είναι πραγματικά ήδη άνοιξη! Όλη μου η ύπαρξη πλημμυρίζει με μιαν άλλη αίσθηση.

Τα ρουθούνια μου γεμίζουν από τις ευωδιές. Αυτό είναι το βασίλειο των οσμών!
Κάθε μορφής. Το Γύθειο μοσχοβολάει κι αυτό κάτι, διαφορετικό όμως - ψάρι. Πριν φτάσω στην Αρεόπολη, να και το τρίτο μάθημα! Πρέπει να προγραμματίζεις τη διαδρομή, εκτιμώντας σωστά τις δυνάμεις σου. Πήρα αψήφιστα από την αρχή μια επίμονη ανηφόρα κι αυτό έφερε δυο κακά: με καθυστέρησε και με κούρασε. Ισχύει πάντα η γνωστή αρχή του ποδηλάτη: δεν πηγαίνεις με τα πόδια, αλλά με το κεφάλι. Όταν ταξιδεύεις, δεν πρόκειται σε μια ώρα να βρίσκεσαι στην άνεση του σπιτιού σου με το ζεστό μπάνιο και το πλατύ κρεβάτι... Μαζί μ΄ αυτό, να και το τέταρτο μάθημα: Στην ανηφόρα ζεσταίνεσαι εύκολα και εάν ο καιρός είναι πολύ κρύος και πολύ υγρός, υπάρχει το πρόβλημα ότι αν ιδρώσεις, μετά θα παγώσεις στην επόμενη κατηφόρα. Το σώμα αποβάλει την περίσσια θερμότητα από τον έντονο μεταβολισμό με τον ιδρώτα. Πρέπει λοιπόν να προσέχεις το ντύσιμό σου στον υγρό και κρύο καιρό, περισσότερο από κάθε άλλη περίπτωση.

Έφτασα στην Αρεόπολη όταν ήταν ήδη σκοτάδι και δεν δίστασα να ψάξω αμέσως για ξενοδοχείο. Για μια βραδιά συγχωρείται. Το βράδυ γευμάτισα σε ένα εστιατόριο.
Και λίγή άνεση δεν βλάπτει...

Τετάρτη 1 Φεβρουαρίου

Μετά το σπήλαιο του Διρού, ακολουθεί το μεγάλο φως, ο κόσμος της Μάνης. Τέτοιον παράδεισο δεν είχα φανταστεί ότι θα συναντούσα. Τα μέρη είναι γραφικότατα. Οι λουλουδότοποι μοναδικοί. Ένα πολύχρωμο χαλί σκεπάζει τις γωνιές της γης. Και βρισκόμαστε τώρα σε μήνα Φεβρουάριο, φαντάσου τι θα γίνεται εδώ την άνοιξη! Πρόκειται ασφαλώς για ένα τοπίο που θα μου καρφωθεί για πάντα στη μνήμη και την ψυχή μου: ένας ελαιώνας σε έναν ξερότοπο μ΄ αυτόν τον πολύχρωμο χλοοτάπητα, ανάμεσα σε μάντρες από λευκή ξερολιθιά κι άλλα πέτρινα κτίσματα. Εικόνα χαρακτηριστική, που πάντα θα φέρνω στο νου μου όταν ακούω ή διαβάζω αυτή τη λέξη «Μάνη».

Τολμώ να γευτώ ένα φραγκόσυκο, χωρίς να με πτοήσουν τα αγκάθια του, για να διαπιστώσω τη γεύση του. Είμαι σίγουρα αδέξιος, γέμισα αγκάθια στα χέρια και στο στόμα. Θέλει οπωσδήποτε κάποιο τέχνασμα για να μην το πάθεις αυτό. Αυτό θα το μάθω αργότερα, ώστε να απολαμβάνω αυτά τα φρούτα χωρίς να με ταλαιπωρούν τα αγκάθια. Μετά την ξεραΐλα της Μάνης, το οροπέδιο του Κάμπου είναι μια ευχάριστη έκπληξη. Μια έκπληξη γεμάτη βλάστηση. Έχω δει μέρη πιο πράσινα, αλλά αυτό το τοπίο απέκτησε αξία και μόνο με την αντίθεση, έτσι όπως το συνάντησα απρόσμενα μπροστά μου, όπως βρέθηκα μέσα του ξαφνικά μετά από τη μανιάτικη «έρημο». Αφού έφτασα στην Καλαμάτα, έχω τη διάθεση για μια βόλτα μέσα στην ήσυχη πόλη.

Πέμπτη 2

Κοιμήθηκα σε ένα ερημικό κτίσμα, και χορταστικά - ταξιδεύοντας με ποδήλατο έχεις απόλυτη ελευθερία. Ο καιρός είναι συννεφιασμένος. Μερικά χιλιόμετρα μετά την Καλαμάτα, μια βροχή με αναγκάζει να βρω προσωρινό καταφύγιο σε ένα υπόστεγο. Έπειτα από τις εύκολες μέρες που πέρασαν, η βροχή λειτουργεί ανασταλτικά. Κάτι μέσα μου λέει «αρκετά φίλε, πήρες την πρώτη γεύση, φτάνει για τώρα». Στο βάθος βέβαια ξέρω ότι δεν είναι έτσι. Ο χρόνος δεν δαμάζεται εύκολα.

Ταξιδεύοντας πρώτη φορά σε μεγάλες αποστάσεις, εντοπίζω μερικά προβλήματα που απαιτούν ειδική αντιμετώπιση, μακριά από την άνεση του σπιτιού σου. Το σημαντικότερο σήμερα είναι πως η πρόβλεψη του καιρού, όπως ακούω στο ακουστικό, δεν είναι καθόλου αισιόδοξη. Σε συνάρτηση με τον συνολικό χρόνο που είχα δώσει στον εαυτό μου για το ταξίδι αυτό, αποφασίζω να γυρίσω στην Καλαμάτα για το τραίνο της επιστροφής. Λές και η επιλογή μου δικαιώνεται, μετά την Μεσσήνη βρέθηκα σε έναν αξέχαστο κατακλυσμό. Εντελώς ξαφνικά, στη μέση του έρημου δρόμου, άνοιξαν οι ουρανοί. Σε λίγο στο σιδηροδρομικό σταθμό της Καλαμάτας, θ΄ αλλάξω τα ρούχα μου με στεγνά. Ήταν ένα ταξίδι που πραγματικά με αναζωογόνησε. Ένας αγώνας με τους δικούς μου όρους επιτέλους. Μόνος αντίπαλος ο εαυτός σου - κανένας άλλος. Μια ανεμπόδιστη τρελλή επαφή με τις δυνάμεις της φύσης. Μια καλή αρχή - τίποτα λιγότερο από αυτό.

Γιατί blog;



Κάπου-κάπου στη διάρκεια χρόνων έσκυβα περιστασιακά στα κείμενα αυτά. Κάποιοι φίλοι που έτυχε να διαβάσουν με παρότρυναν να τα εκδώσω σε βιβλίο, μαζί με φωτογραφίες μου. Προσπάθησα κάποτε, αλλά δοκίμασα απογοήτευση μη βρίσκοντας δρόμο μέσα στο εκδοτικό κύκλωμα - φαίνεται πως τα καταφέρνω στους πραγματικούς δρόμους αλλά όχι στους δρόμους της αγοράς. Θα έπρεπε να βγάλω εγώ τη δουλειά, να υποκύψω στις επιταγές του κάθε εκδότη, να ρισκάρω οικονομικά, και στο τέλος στην καλύτερη περίπτωση να μου μείνει ένα ελάχιστο οικονομικό όφελος - αν μείνει. Αποφάσισα λοιπόν να προσφέρω αυτά τα κείμενα ελεύθερα μέσα από ένα blog.

Σε τελική ανάλυση η περίπτωση «το σηκώνει». Μακάρι, κυρίως οι νεότεροι Έλληνες, να μάθουν τι χάνουν όσο περνούν τη ζωή τους στην πολυθρόνα.

Deja vu



Πολλά χρόνια πέρασαν. Από το Γενάρη του 1984, που έκανα το πρώτο μου σοβαρό ταξίδι με το ποδήλατο, για αρκετά χρόνια ταξίδευα μάλλον συστηματικά. Όποτε μπορούσα "τα παρατούσα όλα" και φόρτωνα το ποδήλατό μου και έφευγα. Αργότερα, οι "υποχρεώσεις" της οικογενειακής ζωής με στρίμωξαν, για πολλά χρόνια πάλι. Και πάλι μετά από πολλά επίσης χρόνια, έκανα κάτι που ποτέ δεν θα φανταζόμουνα ότι θα έκανα ποτέ.

Ήταν ένα ιδιότυπο ταξίδι στο χρόνο.

Τι είναι το ταξίδι; Για κάποιους ανθρώπους είναι η μετακίνηση από έναν χώρο Α σε έναν χώρο Β. Για κάποιους άλλους είναι κάτι περισσότερο: είναι η μετακίνηση σε χρόνο. Η κίνηση μέσα στο χρόνο - με μη-γραμμικό τρόπο.

Ο χρόνος μπορεί να ΄ναι ο χειρότερος εχθρός, όπως και ο καλύτερος φίλος. Εξαρτάται και από το πώς τοποθετείσαι απέναντί του. Δυο ειδών γεγονότα μας επηρεάζουν: αυτά που μας συμβαίνουν κι αυτά που εμείς επιλέγουμε να μας συμβούν. Τα πρώτα έχουν την αφετηρία τους έξω από εμάς, τα δεύτερα ξεκινούν από εμάς τους ίδιους. Έχουν ως υπόβαθρο την προσωπική μας δημιουργικότητα. Είναι η δική μας συμβολή στην πραγματικότητα, στον προσωπικό και ταυτόχρονα κοινό κόσμο. Είναι αυτό που εμείς κάνουμε για να διαμορφώσουμε τον εαυτό μας και συγχρόνως τον κόσμο. Το ταξίδι είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον παιχνίδι με τον χρόνο. Ο χρόνος έχει τους δικούς του νόμους, το ίδιο και το ταξίδι. Να δαμάσω τον χρόνο δεν μπορώ - μπορώ όμως να ταξιδεύω.

Λένε ότι ως ανώτερα δίποδα, είμαστε από τη φύση μας ερευνητικοί και περίεργοι. Προσπάθησα να επινοήσω έναν τρόπο ταξιδιού, για να γνωρίζω τον κόσμο αλλά και χωρίς τον ανώφελο θόρυβο του κινητήρα εσωτερικής καύσης. Όχι με δανεική ενέργεια αλλά και χωρίς να χάσω την ανεξαρτησία της κίνησης. Ζητούσα πολλά και δεν βρήκα λίγα. Ο κινητήρας προσφέρει ένα μεγάλο τεχνικό πλεονέκτημα και ένα μεγάλο ταξιδιωτικό μειονέκτημα: την ταχύτητα. Προσπερνάς τα πράγματα. Η ταχύτητα εύκολα σού στερεί αυτό που στην πραγματικότητα ζητάς - την επαφή με τον κόσμο. Με τον κινητήρα δεν ταξιδεύεις, μετακινείσαι. Επίσης, με τον κινητήρα δεν κινείσαι με δική σου ενέργεια. Ταξίδι για μένα σημαίνει προσωπική εμπειρία και θέλω να κινούμαι με τη δική μου δύναμη. Κι αφού τα πόδια διαθέτουν τους ισχυρότερους μύες του σώματος, δύο τρόποι μετακίνησης προσφέρονται για τον πραγματικό ταξιδευτή: το περπάτημα και το ποδήλατο. Σ΄ αυτά έρχονται να προστεθούν κι άλλα πλεονεκτήματα: λείπει ο θόρυβος, η ρύπανση... πλεονεκτήματα όμως σε άλλη γλώσσα: όχι στη γλώσσα εκείνου που μετακινείται με το πεντάλ του γκαζιού αλλά αυτού του ανθρώπου που ξέρει τι σημαίνει «ψυχική κατάσταση».

Αθόρυβο το ταξίδι, αθόρυβος κι ο τρόπος που γράφω. Η γραφή είναι μια προσπάθεια να μεταφέρεις κάτι από την εμπειρία. Όμως... δύσκολο να εξηγήσεις τα απλά πράγματα. Τα απλά πράγματα δεν εξηγούνται. Πώς με δυο πετάλια γνωρίζεις τον τόπο σου με τρόπο μοναδικό, απλό, αυθεντικό, άμεσο, αξιόπιστο και συνάμα συναρπαστικό στο μεγαλύτερο βαθμό. Έχω εμπειρία του πράγματος και πρόκειται για μια απόλυτα θεραπευτική δραστηριότητα, μια θεραπεία α) με ανεκτίμητα οφέλη, β) με μηδαμινό κόστος και γ) καμμιά εντελώς παρενέργεια.

Στόχος μου δεν είναι να δημιουργήσω ένα ευχάριστο ανάγνωσμα. Με τον έναν ή άλλο τρόπο ένα σωρό πληροφορίες μπορείς να βρεις σήμερα για τα πάντα. Με τις νέες τεχνολογίες η πληροφορία μεταδίδεται σήμερα γρηγορότερα από την αστραπή. Μεταδίδεται όμως ως πληροφορία μόνο και όχι ως βίωμα! Η προσπάθειά μου έχει μια δυναμική: αποτυπώνει τον ενδόμυχο πόθο που έχουμε - ή μήπως δεν έχουμε όλοι μας στη σημερινή εποχή του ατομισμού και του πρακτισμού; - τον πόθο να μοιραστούμε ό,τι δεν είναι αποκλειστικά δικό μας. Ένας τέτοιος τρόπος ταξιδιού προσφέρει κάτι ανεκτίμητο: αποκαλύπτει την ομορφιά των απλών πραγμάτων. Πρέπει κάποτε ο σύγχρονος άνθρωπος -το μόνο πλάσμα του πλανήτη που κατάντησε δέσμιο του Χρόνου- πρέπει να σκύψει στην αξία των απλών πραγμάτων. Θύμα του καθημερινού άγχους και των μαζικών μέσων, παραπαίει μεταξύ μιας δύσκολης πραγματικότητας και πολλών εύκολων μύθων. Η ζωή μας δεν είναι μονάχα σημαντικά γεγονότα - αυτά έτσι κι αλλιώς συμβαίνει να κατέχουν το μικρότερο κομμάτι του χρόνου - είναι επίσης και κάτι άλλο, σημαντικότερο με όρους χρόνου: ένα άθροισμα από λεπτομέρειες. Αυτό που προσπαθώ να πω είναι απλό. Αντί να προσπαθήσεις να εμπλουτίσεις τη ζωή σου με τα πολυδιαφημισμένα προϊόντα, όλους εκείνους τους άπιαστους (γι΄ αυτό και κερδοφόρους) μύθους της τουριστικής βιομηχανίας, είναι πολύ πιο απλό, πολύ πιο εύκολο, πολύ πιο ενδιαφέρον να πλησιάσεις τους χώρους που βρίσκονται δίπλα σου με ένα μέσο που σού δίνει την ευκαιρία να τούς γνωρίσεις πραγματικά. Το ποδήλατο είναι το απλούστερο όχημα, το πιο κατάλληλο μέσο που προσφέρεται για προσέγγιση στα πράγματα γύρω σου.

Όταν έχει κανείς την ελάχιστη διάθεση να κοιτάξει τον κόσμο χωρίς να βιάζεται, αυτά που έχει να ανακαλύψει είναι πολύ περισσότερα από όσα θα μπορούσε να φανταστεί.
Ποτέ μου δεν μπόρεσα να καταλάβω ποια ήταν εκείνη η δύναμη που με ωθούσε, στις άκρες της ελληνικής γης και στην απόλυτη σιωπή της ερημίας, κάτω από το φιλόξενο ίσκιο κάποιου δέντρου να βγάζω κάποτε ένα μικρότατο σημειωματάριο και με ένα άλλο μικρότατο μολύβι να σέρνω λέξεις και γραμμές στο χαρτάκι. Ποια δύναμη έσπρωχνε τα δάχτυλά μου; Γράφω αυτές τις γραμμές πάνω ακριβώς σ΄ εκείνες τις γραπτές μνήμες, ξαναζώ τις στιγμές. Κι αν περιγράφω ο,τιδήποτε πολύ μετά από την στιγμή που συνέβη, δεν είναι αυτή η χρονική απόσταση που έχει πια σημασία. Το βίωμα δεν μπορεί να υποκατασταθεί με τον λόγο. Λόγος υπάρχει ένας - σιωπές υπάρχουν όσες κι εμείς.

Πολιτισμός είναι ό,τι έχουμε χωρίς να είναι δικό μας. Ακριβώς επειδή δεν είναι δικό μας, έχουμε την υποχρέωση να το μοιραστούμε. Ακριβώς επειδή δεν είναι δικό μας, έχουμε την υποχρέωση να μην επιτρέψουμε σε κανένα να μάς το αφαιρέσει. Έπειτα από τόσα χρόνια, είμαι σίγουρος ότι δεν υπάρχει κανένας που να μπορεί να ισχυριστεί πως έχει γνωρίσει τον πλούτο που αυτός ο τόπος κρατάει στην καρδιά του. Έναν πλούτο, που όσο ο αδυσώπητος χρόνος των ανθρώπων -αυτός που τον μετράνε με το χρήμα- ισοπεδώνει τους πολιτισμούς αυτού του "μικρού μεγάλου" κόσμου και οι κοινωνίες γίνονται αγορές, τόσο περισσότερο κινδυνεύει και τόσο περισσότερη αξία "αποκτάει". Οι πολιτισμικές αξίες είναι αξίες χρηστικές. Για μένα, η εμπειρία, η ανακάλυψη αυτού του πολιτισμού στάθηκε η αποκάλυψη του ήχου. Γεμίζει τον κόσμο αυτό, μένει ωστόσο αόρατος, άδηλος, δεν ξέρεις από πού έρχεται και πού πηγαίνει. Του ήχου που κρύβει καλά τα μυστικά του, εκείνα που δεν μπορώ να αποδώσω σε ένα κείμενο ή βιβλίο. Η εποχή του τεχνολογικού πολιτισμού είναι η εποχή του θορύβου. Αλλά σ΄ αυτόν τον κόσμο που γνώρισα μύθος και πραγματικότητα φίλιωσαν και με ξαναγύρισαν στην εποχή της μουσικής, στην εποχή του λόγου, στην εποχή της σιωπής, στην εποχή του ήχου. Πώς να περιγράψω το κρώξιμο ενός μακρυνού γλάρου σε μια έρημη παραλία; Πώς να περιγράψω το φλοίσβο της ακροθαλασσιάς στην αστροφεγγιά; Ή την ανοιξιάτικη φλυαρία των πουλιών; Το μήνυμα του λύκου πάνω από τις ράχες; Δεν μπορώ να τα περιγράψω. Δεν μπορώ να περιγράψω το πέρασμα από ένα κοπάδι πουλιά πάνω από το κεφάλι μου. Το πέσιμο των σταγόνων στα πράσινα φύλλα. Την έλευση της βροχής στη διψασμένη γη. Τα κουδούνια του κοπαδιού που γυρνάει στη στάνη το σούρουπο. Τις κραυγές του βοσκού που οδηγεί το κοπάδι. Το ανθρώπινο λαρύγγι στον ίσκιο του πουρναριού το καταμεσήμερο, που σού έκανε το χατίρι να θυμηθεί ένα παλιό λιανοτράγουδο έτσι που του το ζήτησες ο ξένος. Το τρίξιμο της παλιάς χορδής του παμπάλαιου λαούτου. Το πρώτο κελάηδημα ενός πουλιού που βιάζεται να αναγγείλει το χάραμα όταν ακόμα είναι σκοτάδι. Το μακρυνό ξελαρύγγιασμα του κόκκορα, που σπάει τη σιωπή όταν το πρώτο φως σκάει πάνω από τους λόφους. Το απόμακρο άκουσμα μιας καμπάνας από το επόμενο χωριό. Το σκιάξιμο του κότσυφα στο θάμνο. Το μουγκρητό των νερών από το βάθος της χαράδρας. Το νυχτοπούλι στο κλαδί κάτω από τη σελήνη. Το βήμα της χελώνας στα ξερά φύλλα. Το κελάρυσμα της πηγής στη ρίζα του πλάτανου. Το καλωσόρισμα του χωρικού στην πέτρινη βρύση. Το πέρασμα του ανέμου μέσα στο δάσος. Την απέραντη σιωπή που σκεπάζει το βουνό. Δυστυχώς τεχνίτης του λόγου δεν είμαι. Δεν μπορώ να περιγράψω τα απερίγραπτα.

Μπορώ μόνο να μην ξεχνώ. Μπορώ να θυμάμαι. Τα κείμενα αυτά τα γέννησε η μνήμη. Ίσως αν τα κείμενα αυτά γράφονταν μετά από ακόμα περισσότερα χρόνια, να γράφονταν καλύτερα. Αλλά δεν είναι αυτό που έχει σημασία πια. Η μνήμη είναι καθαρά προσωπική και υπόκειται στον ίδιο νόμο με εμάς: το νόμο του προσωπικού χρόνου. Εύχομαι μόνο μετά από χρόνια η Ελλάδα αυτή που γνώρισα να μην είναι χειρότερη. Υπάρχουν σίγουρα κάποιοι που θέλουν να μας καταστρέψουν μια ώρα αρχίτερα, για να έχουν αυτοί το μονοπώλιο στην αγορά: την αγορά του τουρισμού, της αναψυχής, του "πολιτισμού", της "φύσης"... σε έναν κόσμο που τα πάντα πουλιούνται και αγοράζονται. Όσα περισσότερα καταστρέφουν, τόσες περισσότερες νέες αγορές θα δημιουργούν. Αλλά αυτή είναι η δική μου αντίσταση: η μνήμη είναι η δύναμη που με κινεί προς τα μπρος. Μπορώ και δεν ξεχνώ. Μπορώ και θυμάμαι.

Δεν προσπάθησα να επεμβώ στα αρχικά κείμενα τα γραμμένα στα μήκη και πλάτη αυτής της χώρας, τα γραμμένα μέσα στη καρδιά της ελληνικής γης που αγάπησα. Αυτά τα κείμενα δεν παύουν να είναι ένα προσωπικό ταξιδιωτικό ημερολόγιο. Θέλησα να μεταφέρω την αίσθηση των στιγμών. Τα κείμενα αυτά ζητούν τη συμμετοχή του αναγνώστη, την ενσυνείδητη προσπάθειά του να κατανοήσει εκείνο το είδος της εσωτερικής σχέσης του ταξιδευτή με τα πράγματα που συναντά στο δρόμο του. Εδώ προκύπτει και το μεγάλο κάλεσμα: να προσπαθήσει ο αναγνώστης το ίδιο, αυτό το οποίο και ο συγγραφέας προσπάθησε. Αυτό που έδωσε στο ταξίδι το άλλο του νόημα.

Θα το πω ξανά και θα το πω ακόμα πιο καθαρά: τα κείμενα που ακολουθούν δεν είναι φαντασία, ούτε είναι λογοτεχνία. Είναι η ωμή πραγματικότητα του δικού μας τόπου. Η δική μας πραγματικότητα βιωμένη μέσα από ένα ζευγάρι μάτια και μια καρδιά. Θα μπορούσα να γίνω πολύ κουραστικός γεμίζοντας πολλούς τόμους για μια χώρα που είναι γεμάτη από ιστορία, γεμάτη από παράδοση, γεμάτη από φύση, γεμάτη από πολιτισμό. Δεν τολμώ ούτε να το σκεφτώ. Σε πείσμα εκείνων που, θέλοντας να επιβάλουν τις δικές τους επιλογές, προσπαθούν να μάς πείσουν πως ο τόπος μας έχασε το τραίνο της μοίρας του... όχι, όχι φίλοι το παιχνίδι δεν το χάσαμε! Μην τους ακούτε! Είμαστε μια κοινωνία με πολύ παρελθόν, μια κοινωνία που ξέρει να γεννάει τις αξίες της έξω εκεί στον ελεύθερο κόσμο. Στο άπλετο φως του ήλιου, στο παντοτινό μεσογειακό φως, στις πλατείες, στους ανοιχτούς χώρους της επικοινωνίας παίρνουμε και δίνουμε, λειτουργούμε, διαμορφώνουμε και εξελίσσουμε λεπτότατους και θαυμάσιους κώδικες επικοινωνίας, δημιουργούμε πολιτισμό. Θέλω μονάχα να δείξω, να θυμίσω με λόγια απλά ότι ο παράδεισός μας δεν έγινε έρημος. Εξακολουθεί να βρίσκεται έξω από την πόρτα μας. Και το μόνο που έχουμε εμείς να κάνουμε είναι να σηκωθούμε και να ανοίξουμε την πόρτα.

Λένε ότι με το ταξίδι γνωρίζεις τον κόσμο. Ο λόγος είναι κόσμος, η σιωπή είναι χάος. Το χάος είναι «ανώτερο» από τον κόσμο - τον περιέχει. Η σιωπή του κόσμου είναι κι αυτή ένα χάος. Με το ταξίδι σπουδάζεις μαζί το λόγο και τη σιωπή. Σπουδάζεις και το χάος. Το ταξίδι είναι μια μαθητεία. Με το ταξίδι μαθαίνεις τον κόσμο και το χάος. Μαθαίνεις το μεγάλο Χάος του Κόσμου.

Deja vu - και πάλι...



Τι σημασία έχει λοιπόν πότε γράφτηκαν αυτά τα κείμενα; Κυλά ο χρόνος; - Αν όχι, ας επενδύσουμε στη μνήμη. Αν ναι, ας ταξιδέψουμε μαζί του.

Οδηγίες

Αυτό το blog θα το απολαύσουν όσοι ξέρουν να μη βιάζονται. Όπως ο ποδηλάτης ξέρει και απολαμβάνει τη διαδρομή - πεταλιά την πεταλιά, χωρίς να χάνει ούτε μέτρο. Έτσι κι εσύ να απολαύσεις την Άλλη Ελλάδα: λέξη τη λέξη.

Οι νέες αναρτήσεις προστίθενται στο blog με χρονολογική σειρά, ωστόσο μπορείς να ανατρέξεις στο μενού της πλάγιας στήλης για μια πιο συστηματική προσέγγιση. Με κλικ στην εικόνα της κορυφής, επιστρέφεις στην αρχική σελίδα.

Αν για οποιοδήποτε λόγο θέλεις να χρησιμοποιήσεις υλικό, παρακαλώ πρώτα ας επικοινωνήσεις μαζί μου (χρησιμοποίησε το σύνδεσμο "Επικοινωνία" εξηγώντας τι θέλεις και με ποιον τρόπο θα το χρησιμοποιήσεις).

Το blog αυτό ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2007. Συνεχώς θα εμπλουτίζεται - το ελπίζω - και θα αλλάζει ανάλογα με το χρόνο και τα κέφια μου.

Ξεκινώντας...



Στη δεκαετία του ΄80 -εκεί στα φοιτητικά μου χρόνια- κόλλησα μια καλή συνήθεια: να ταξιδεύω με ποδήλατο.

Όλες οι συνήθειες συνηθίζουν να έρχονται με ασυνήθιστο τρόπο. Τα γνωστά ντε: άλλο θέλεις και άλλο σού προκύπτει. Για παράδειγμα, όλοι όσοι καπνίζουν το πρώτο τους τσιγάρο δεν φαντάζονται εκείνη τη στιγμή τι θα τους προκύψει αργότερα. Η πλειοψηφία των καπνιστών μου λένε πως θέλουν να σταματήσουν το κάπνισμα, αλλά ενώ το θέλουν δεν το μπορούν. (Χα, έχω όμως μια λύση και γι΄ αυτούς...)

Όμως -αντίθετα με τους φίλους μου τους καπνιστές- είχα μια καλύτερη τύχη. Διανύω την 5η δεκαετία του εγκόσμιου βίου μου κι ακόμα δεν θέλω καθόλου να σταματήσω τη συνήθεια. Μεγάλη τύχη! Γιατί; Απλά γιατί η μοίρα με έφερε να ζω στην Ελλάδα. Σε μια χώρα ιδανική για να ταξιδεύεις με ποδήλατο!

Αυτή την καλή τύχη θα περιγράψω στις σελίδες αυτές.

Από τη σέλλα του ποδηλάτου με περίμενε μια ευχάριστη έκπληξη: ανακάλυψα την Ελλάδα όχι όπως μιλούσαν γι΄ αυτή, αλλά όπως είναι.

Σελίδα σχολίων


Παρακαλώ αφήστε σε αυτή τη σελίδα τα γενικά σχόλιά σας.

Η αποκάλυψη μιας άλλης Ελλάδας



Στο blog αυτό θα μάθετε για μια Άλλη Ελλάδα. Διαφορετική από αυτή που λανσάρουν τα γραφεία ταξιδίων και το σάπιο τουριστικό κύκλωμα.

Μια Ελλάδα πιο πραγματική, πιο αληθινή, πιο γνήσια, πιο ανόθευτη, πιο δυνατή, πιο ενδιαφέρουσα.

Μια Ελλάδα απρόσμενη, μια Ελλάδα καταπληκτική, μια Ελλάδα συναρπαστική, που θα πλησιάσουμε με το πιο συναρπαστικό περιηγητικό μέσο: το ποδήλατο.