Τι σκέφτηκε ο Γιαπωνέζος

ή αλλιώς, πώς να διπλασιάσεις το χρόνο ζωής των γραναζιών σου
ή αλλιώς, ιστορίες καθημερινής ποδηλατικής τρέλας για τρελούς ποδηλάτες

Πάντα τόλεγα, η τρέλα δεν πάει στα βουνά. Ή αλλιώς πώς το λένε πώς το λένε, α ναι, από μικρό κι από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια, έτσι το λένε κι αφού μικρός δεν είμαι πια, ή τουλάχιστον δεν μπορώ να λογισθώ μικρός, ας επικαλεστώ τουλάχιστον το δεύτερο.

Μια φορά θυμάμαι τις προάλλες μια ρημάδα αλυσίδα ποδηλάτου αγόρασα, κάτι ψιλοευρώπουλα έκανε, και έτσι για πλάκα άνοιξα το σαχλόχαρτο που συνήθως συνοδεύει τη συσκευασία (οδηγίες χρήσης για ηλίθιους χρήστες, τα γνωστα idiot safe instructions) να δω τι στο καλό γράφει. Και έγραφε το εξής συγκλονιστικό: "συνιστάται να χρησιμοποιήσετε την αλυσίδα αυτή (ήταν μάρκα σιμάνο, δεν γράφω στα αγγλικά τη λέξη γιατί δεν θέλω να τους κάνω τη χάρη να μπει η σελίδα στις μηχανές αναζήτησης!) με γρανάζια και δίσκους σιμάνο". Και τα πήρα στο κρανίο, κατά το κοινώς λεγόμενον. Διότι βέβαια το μόνο που έχει σημασία για την καλή λειτουργία είναι η κατασκευαστική γεωμετρία - οτιδήποτε μάρκα και να συνδυάσεις πρέπει να δουλέψει καλά διάβολε, και πράγματι θα δουλέψει καλά! Δηλαδή θέλουν να κάνουν τα ποδήλατα σαν τα αυτοκίνητα, όπου η κάθε μάρκα έχει σκοπίμως τα δικά της στάνταρ και σκοπίμως φτιαγμένα έτσι ώστε να μην ταιριάζουν με καμιάς άλλης μάρκας, ώστε μόλις να σού χαλάσει κάτι να πετάξεις ολόκληρο το όχημα αν είναι δυνατόν, για να αγοράσεις καινούργιο! Σπούδασαν καλά το μάρκετινγκ, οι μάγκες.

Λοιπόν, για εκδίκηση βρε μπαγάσηδες. Όχι τίποτε άλλο, αλλά δεν υπάρχει τίποτα πιο ενοχλητικό από το να σε πιάνουν κορόιδο.

Το σύστημα μετάδοσης κίνησης του ποδηλάτου - συγκεκριμένα: μπροστινοί δίσκοι, πίσω γρανάζια, αλυσίδα - υπόκειται σε φυσιολογική φθορά λόγω χρήσης. Σε μια φυσιολογική χρήση δρόμου, με κανονική λίπανση και με οδήγηση χωρίς βαριά πατήματα, περίπου αντέχει γύρω στα 10-12.000 χιλιόμετρα, μέχρι τη στιγμή που θα αρχίσουν να εμφανίζονται προβλήματα στα μεσαία γρανάζια τα οποία και χρησιμοποιούνται περισσότερο. Το πρώτο πρόβλημα είναι οι προβληματικές αλλαγές: τσιμπάς το λεβιέ για να ανεβάσεις ταχύτητα και η αλυσίδα δεν πιάνει αμέσως, αλλά ακούγεται ένα απαίσιο "κράκα-κράκα" μέχρι τελικά να πιάσει το πάνω γρανάζι. Αυτό χειροτερεύει σταδιακά, μέχρι που κάποτε σού σπάνε τα νεύρα οι αλλαγές οπότε ήρθε η ώρα να τα πετάξεις όλα - δίσκους γρανάζια αλυσίδα (γρανάζια και αλυσίδα σίγουρα, δίσκους όχι σίγουρα ιδίως για τον μικρό που χρησιμοποιείται λίγο και ιδίως εάν το ποδήλατο δεν χρησιμοποιείται σε σκληρές συνθήκες βουνού). Το δεύτερο πρόβλημα, εάν αφήσεις την κατάσταση, είναι ότι σε κάποια στιγμή που θα πατήσεις πολύ δυνατά το πετάλ μπορεί να φύγει η αλυσίδα (να πηδήξει έξω από το γρανάζι ή δίσκο) και αυτό είναι επικίνδυνο γιατί εκείνη τη στιγμή το πόδι σου βρίσκει κενό και μπορείς να φας και τα μούτρα σου άμα λάχει - κοινώς να αγοράσεις οικόπεδο (μέθοδος αγοράς που δεν συνιστάται).



Το μέρος που υφίσταται τη μεγαλύτερη φθορά στο σύστημα μετάδοσης κίνησης είναι τα πίσω γρανάζια (κασέτα πλέον συνήθως, όχι διβωτά). Ο λόγος, επειδή έχουν μικρότερο αριθμό δοντιών από τους δίσκους, οπότε υφίστανται αναλογικά μεγαλύτερες δυνάμεις τριβής αθροιστικά.

Το κάθε δόντι του γραναζιού δεν υφίσταται τη φθορά ομοιόμορφα στην επιφάνειά του, αλλά στο μπροστινό μέρος της εσωταρικής καμπύλης του, όπου και δέχεται την τάση της αλυσίδας. Επομένως εδώ μπορούμε να κάνουμε μία έξυπνη σκέψη. Εάν αλλάξουμε τη θέση του γραναζιού φορώντας το από την άλλη πλευρά (καπάκι), θα διπλασιάσουμε (περίπου) το χρόνο ζωής του, επειδή τα δόντια θα γυρίσουν από την ανάποδη και θα δέχονται την τάση της αλύσίδας στην αντίθετη και φρέσκια πλευρά της καμπύλης. Κατανοητόν;

Πάμε λοιπόν σε μια κασέτα να δούμε τι συμβαίνει - της πονηρούλικης σιμάνο.



Με έκπληξη διαπιστώνουμε ότι ο πονηρός ο Γιαπωνέζος το σκέφτηκε πριν από μας! Σκέφτηκε ότι μπορεί να το σκεφτούμε! Ο φορέας στον άξονα έχει εντομές περιμετρικά, γιατί το γρανάζι πρέπει να δένει γερά ώστε να δέχεται τις δυνάμεις αλλά την μία εντομή την κατασκεύασε πλατύτερη από τις υπόλοιπες και ΕΚΚΕΝΤΡΑ ώστε τα γρανάζια να μην μπορούν να φορεθούν ανάποδα! (απέχει σε άνισες αποστάσεις από τις διπλανές της). Έτσι ο πονηρούλης θέλει να σε κάνει να πετάξεις τα γρανάζια μόλις αποκτήσουν φθορά, και να αγοράσεις καινούργια. Και τα γρανάζια βεβαίως δεν θα πάνε μόνα τους, η παλιά αλυσίδα λόγω φθοράς δεν θα συνεργάζεται καλά με τα γρανάζια, μαζί με την αλυσίδα ίσως θα αλλάξεις και μπροστινούς δίσκους, πάμε για αρκετά φράγκα δηλαδή. Το σπούδασε καλά το μάρκετινγκ, ο μάγκας.

Έτσι είσαι ρε μάγκα; Τώρα θα δεις. Τα 5 γρανάζια έχουν 3 πείρους και πρέπει να τα ελευθερώσουμε. Με ένα μικρομότορ χεριού με τροχό μετάλλου τρώμε τα κεφάλια των πείρων (από την ανάποδη πλευρά που φαίνεται στη φωτο) και τα ελευθερώνουμε. Πετάμε τους πείρους, δεν χρειάζονται, είναι μόνο για την συγκράτηση των 5 γραναζιών - μήπως όμως είναι και για να μην σκεφτούμε να τα βάλουμε ανάποδα; (Καλά ντε, μια ερώτηση έκανα...) Μετά, τρώμε λίγο τις άκρες στην εσωτερική καμπύλη στο σημείο που φαίνεται στη φωτο με πράσινο βέλος, ώστε το γρανάζι να περνά ανάποδα στο φορέα (1-2 λεπτά δουλειά για κάθε γρανάζι). Αυτό ήταν. Φοράμε αναποδα και είμαστε φρέσκοι.

Η δουλειά δεν χρειάζεται να γίνει σε όλα τα γρανάζια, μόνο στα μεσαία που έχουν και τη μεγαλύτερη φθορά. Στα δύο τελευταία έτσι κι αλλιώς δεν μπορούν να φορεθούν ανάποδα αλλά σε αυτά δεν θα υπάρξει σημαντική φθορά και πρόβλημα. Σε κάθε καινούργια κασέτα μόλις την αγοράσεις μπορείς να κάνεις τη δουλειά για να την έχεις έτοιμη εξαρχής, και όταν χρειαστεί θα σκαντζάρεις τα γρανάζια αργότερα όταν παρουσιαστεί πρόβλημα.

Όμως το σύστημα μετάδοσης δουλεύει και με την αλυσίδα. Καλύτερα λοιπόν στη μέση του χρόνου, στην αλλαγή, να αλλάξεις και φρέσκια αλυσίδα αφού είναι φτηνή. Δεν το κάνω πάντα και συνήθως δεν χρειάζεται αλλαγή δίσκων γιατί αυτοί δεν έχουν ανάλογη φθορά - ίσως μόνο χρεαστεί αλλαγή ο μεσαίος που φθείρεται λόγω ανηφόρας. Υπάρχει όμως και μια άλλη ενδιαφέρουσα επιλογή. Η αλυσίδα δεν συμπεριφέρεται το ίδιο όταν ανεβάζεις ταχύτητα (όπου και παρουσιάζει το πρόβλημα στην αλλαγή) και όταν κατεβάζεις ταχύτητα, οπότε κατά ανάλογο τρόπο αυτό μας οδηγεί στη σκέψη της αλλαγής της φοράς της αλυσίδας. Τη στιγμή της αλλαγής των γραναζιών κάνεις και αυτό, δηλ. κόβεις την αλυσίδα και τη φοράς ανάποδα. Έτσι το ανέβασμα ταχύτητας γίνεται με την άλλη πλευρά της, η οποία δεν έχει υποστεί την φθορά μαζί με την αντίστοιχη πλευρά των γραναζιών.

Μαγκεψάμαν ο Γιαπωνέζος, μαγκεψάμαν και μεις όμως. Sugamoto magazaki (ασιχτίρ στα γιαπωνέζικα).

Φτιάξτο μόνος σου... όσο δεν πάει άλλο (DIY hardcore)

Προειδοποίηση: το παρόν ανάγνωσμα απευθύνεται στους σκληρούς του "φτιάξτο μόνος σου". Εάν δεν είσαι ένας τέτοιος μην το διαβάσεις, γιατί κινδυνεύουμε και οι δύο: εσύ να χάσεις χρόνο και εγώ να εισπράξω έναν ακόμα χαρακτηρισμό του ψώνιου. :-)

Για τον ποδηλατικό νυχτερινό φωτισμό, τα τελευταία χρόνια προτιμούσα την εξής λύση: πίσω μια κόκκινη ψείρα με 2 μικρές μπαταρίες που αναβοσβήνει (μπαίνει και αφαιρείται εύκολα και οι μπαταρίες κρατάνε μέχρι που τις βαριέσαι) και για μπροστά έναν απλό φακό κεφαλής, που έχει και το πλεονέκτημα να είναι χρησιμοποιήσιμος και εκτός ποδηλάτου. Ψάχνοντας σε κάποιο συρτάρι για κάτι άλλο μια μέρα βρίσκω αυτό το πράγμα (η φωτο από το net):



Βρε αμάν, είχα ξεχάσει ότι υπάρχει στο σπίτι μου. Ένα δυναμό ποδηλάτου Dynapower NH-T6 λέει, μού το είχαν φέρει από το εξωτερικό (μάλλον Αμερική) γύρω στο 1984 το πολύ. Τότε θεωρούνταν πολύ καλό μοντέλο, μιλάμε για τεχνολογία τριών δεκαετιών πίσω και βάλε. Κανονικά φορούνταν με μια μεγάλη βίδα, κάτω από τη μεσαία τριβή, και έδινε ισχύ 6V/3W ικανή για δύο φώτα, μπρος και πίσω. Το δυναμό αυτό το είχα φορέσει αρκετά, και σε ταξίδια, και σε άγριες συνθήκες, ποτέ δεν με είχε προδώσει, και είχε το μεγάλο πλεονέκτημα να δίνει φως από χαμηλές στροφές. Θυμάμαι και κάποτε που κατέβαινα από το βουνό σε νυχτερινές βόλτες και γρήγορα, να κάνει τη νύχτα μέρα, σε σημείο που είχα κάψει και λαμπάκι. Το βαρελάκι κύλισης δεν κάθεται στο πλάι του λάστιχου αλλά στο πέλμα και η απώλεια δύναμης είναι μικρότερη από τα βαρελάκια που πιάνουν στο πλάι - ωστόσο όπως διαπιστώνω πλέον δεν συγκρίνεται ούτε αυτό με τα σύγχρονα δυναμό κέντρου, για να πω την πάσα αλήθεια.

Επειδή δεν με βόλευε αρκετά ο αρχικός σχεδιασμός του, είχα κατασκευάσει μια πολύ πρακτική "πατέντα". Αντί να έχω μόνιμα το δυναμό κάτω από τη μεσαία τριβή, κοτσάρισα το φανάρι του επάνω στο δυναμό με ένα λαμάκι και είχα πλέον ένα κομμάτι, που μπορούσα με μια απλή αλενόβιδα να το φοράω στην μπροστινή ρόδα (όχι στην πισινή), είτε στην κεντρική βίδα του τιμονιού είτε στην μπροστινή σχάρα. Έτσι, το προσθαφαιρούσα όποτε το χρειαζόμουν, απαλείφοντας και τον κίνδυνο κλοπής επίσης με αυτόν τον τρόπο.

Η θέα αυτού του πράγματος με ερέθισε για νέες περιπέτειες. Ο τρελός επιστήμονας πάλι άρχισε να κατεβάζει ιδέες. Πάντα πίστευα ότι το "φτιάξτο μόνος σου" δεν είναι για φυσιολογικούς ανθρώπους, είναι ένα είδος τρέλας που πιάνει αυτούς που έχουν τη μανία να βρίσκουν απλές λύσεις σε σύνθετα προβλήματα. Και το νυχτερινό φως είναι ένα σύνθετο πρόβλημα. Πριν λίγο καιρό μού συνέβη ένα βράδυ ένα περιστατικό, όπου κάποιος οδηγός ισχυρίστηκε ότι δεν με είδε επειδή "δεν είχα φώτα", και δυστυχώς για μένα πράγματι δεν είχα φως μπροστά εκείνη τη στιγμή γιατί απλά έπεσαν οι μπαταρίες του φακού κεφαλής... Αποφάσισα λοιπόν ακαριαία να βάλω το φως αυτό, που δεν υπάρχει περίπτωση να μείνει ποτέ. Έχοντας όμως χρόνια να χρησιμοποιηθεί, το δυναμό έπρεπε να μπει στο τραπέζι του ανατόμου. Έτσι και έγινε.


Το Dynapower στο χειρουργικό τραπέζι.

Ποτέ δεν θυμάμαι να το είχα κάνει φύλλο και φτερό. Αρκούμουν σε λάδωμα των άκρων περιστροφής του βαρελιού, πράγμα που όπως πια διαπιστώνω δεν ήταν αρκετό καθώς το λάδι δεν έφτανε εκεί που έρπεπε, γι΄ αυτό και είχε ήδη αποκτήσει έναν σημαντικό τζόγο. Η κατασκευή εκπληκτικά απλή: ένα τριπολικό πηνίο που περιστρέφεται μέσα σε έναν κυκλικό μαγνήτη. Και όμως, αυτό το εκπληκτικά απλό πράγμα να δίνει ένα εκπληκτικό αποτέλεσμα! Πραγματικά έρχονται φορές που κάποια πράγματα σε κάνουν να αναρωτιέσαι τι στο διάβολο χρειάζεται η μανία της υψηλής τεχνολογίας - την οποία και πάντα χρυσοπληρώνεις αλλά συχνά δεν έχει αποτέλεσμα που να την δικαιολογεί!...

Το μόνο μειονέκτημα του, ότι οι επιφάνειες τριβής στα δύο άκρα είναι γυμνό μέταλλο, χωρίς ρουλεμάν δηλαδή. Εάν εκεί υπήρχαν ρουλεμάν, η κύλιση θα ήταν σημαντικά καλύτερη και ίσως το προϊόν θα ήταν πλέον φανταστικό. Ωστόσο όμως, όταν το συναρμολόγησα και το δοκίμασα, σκέφτηκα ότι ίσως πραγματικά κάτι τέτοιο να μην είναι και απαραίτητο: το διαβολάκι έχει μεν θόρυβο (γιατί οι κραδασμοί από την τριβή ενισχύονται από τις διάφορες επιφάνειες, όπως ένα προστατευτικό πέτασμα που έβαλα για το πιτσίλισμα του νερού) αλλά τελικά η απώλεια τριβής δεν είναι και απαγορευτική. Η επίδραση είναι κυρίως ψυχολογική λόγω του θορύβου που ακούς στην ησυχία της νύχτας, αλλά εκτιμώ ότι με την ίδια προσπάθεια που πας με 26χλμ./ώρα με αυτό άντε να πας με 22 και πολύ λέω.

Φορεμένο στη μπροστινή σχάρα, έτοιμο για δράση:






Το ηθικό δίδαγμα:

Ίσως βρω κάποιο σύγχρονο φανάρι, για να αντικαταστήσω την παλιά λάμπα κρυπτού που του είχα φορέσει πριν καμιά εικοσαριά χρόνια, σίγουρα θα αποδώσει περισσότερο φως. Ήδη όταν το ποδήλατο πιάσει τα 8 χλμ/ώρα έχω αρκετό φως για να βλέπω πού πάω! Δεν είμαι σίγουρος όμως ότι θα το κάνω. Είναι φορές που ευχαριστιέσαι κάτι απίστευτα και γράφεις στα παλιά σου τα παπούτσια τεχνικά δεδομένα και μετρήσεις. Δεν είναι εύκολο να εξηγηθεί. Ίσως έχει να κάνει με κάποιο είδος μαγείας. Παλιά αντικείμενα, που λειτουργούν σαν παλιές φωτογραφίες όπου πάνω τους λες και σταματάει ο χρόνος; Προσωπική τρέλα; Ψώνιο; Δεν ξέρω. Αυτό που ξέρω είναι ότι παρόλες τις έρευνες που έχουν γίνει, μονάδα μέτρησης της ευχαρίστησης δεν επινοήθηκε ακόμα. Είναι κι αυτό κάτι που συνήθως μένει στα αζήτητα.

Ένα ενδιαφέρον βίντεο και μία πρόταση

Το βίντεο είναι αυτό (ας το πούμε Η Κουλτούρα του Φόβου):



Και η πρόταση:
Στα κράνη (πάσης φύσεως, αλλά ιδίως τα ποδηλατικά) να αναγράφεται το εξής:
ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΕΙ ΤΟ ΚΕΦΑΛΙ ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ.