Πρώτο ταξίδι - δίχως ναύλο - για το νότο

Θεσσαλονίκη, Σάββατο 28 Ιανουαρίου 1984 και ώρα 12:30 το βράδυ. Έξω από το τζάμι του παραθύρου, ένας επίμονος Βαρδάρης διαιωνίζει το γνωστό χειμωνιάτικο κρύο στη θαυμάσια κατά τα άλλα φοιτητική πόλη. Ήρθε το βράδυ που θα αλλάξει το ημερολόγιό μου σελίδα. Η νωθρότητα της φοιτητικής ζωής με έχει κουράσει. Θα επισκεφθώ την Πελοπόννησο με ποδήλατο - τι ιδέα! Εδώ και μερικές μέρες, έχω ετοιμάσει μεθοδικά τα υλικά που χρειάζομαι, το ποδήλατό μου, τα σακκίδια, τα πάντα.

Ήρθε η στιγμή για το πρώτο βήμα (πιο σωστά, για την πρώτη πεταλιά). Θα ήθελα οπωσδήποτε έναν σύντροφο σ΄ αυτό, αλλά στην Ελλάδα της καλοπέρασης και των καλοπερασάκηδων αυτό αποδείχτηκε μια υπόθεση καθόλου εύκολη. Με κοιτούν με μισό μάτι και με το άλλο μάτι, ακόμα κι όταν δε λένε τίποτα με το στόμα, η απάντηση είναι φανερή: «δε μάς παρατάς, τρελλάρα;» Και σα να μην έφτανε η καλοπερασιά του νεοέλληνα, αυτός ο ωχαδερφισμός που τσακίζει κόκκαλα, είναι και χειμώνας. Οπωσδήποτε η δύσκολη εποχή, πράγμα που επιτείνει την απροθυμία. Δοκίμασα επίσης έναν άλλο τρόπο: δεν έλεγα «θέλεις να έρθεις και συ;», παρά μόνο δήλωνα: «σε τόσες μέρες φεύγω για Πελοπόννησο με ποδήλατο, αν θέλεις έρχεσαι». Ούτε αυτό έπιασε. Όλοι είναι βολεμένοι. Καλά με τον κοσμάκη της καθημερινότητας, οι φοιτητές δεν έχουν ψυχή μέσα τους; Υποτίθεται ότι είναι μαχητικοί, ανήσυχα πνεύματα, δεν συμβιβάζονται, πιάνουν τη ζωή απ΄ τα μαλλιά, μπλα μπλα... Δεν βρίσκεις σήμερα νικητές. Και ο τολμών νικά.

Με ποδήλατο δεν έχω ταξιδέψει ποτέ μου. Αλλά κάποτε όλα τα πράγματα κάνουν την αρχή τους, έτσι δεν είναι; Θα αρχίσω να ποδηλατώ από την Κόρινθο. Παρακολουθώ τις προβλέψεις της ΕΜΥ και θεωρώ και ελπίζω ότι κάτω εκεί στα νότια ο καιρός θα είναι ήπιος. Το νυχτερινό τραίνο έχει λιγοστό κόσμο. Στο άδειο κουπέ κλείνω το φως, ανοίγω τον υπνόσακκο. Η θέρμανση θεωρείται πολυτέλεια σ΄ ένα ελληνικό τραίνο. Το κούνημα του λεβιέ προς όλες τις δυνατές κατευθύνσεις δεν έφερε καμμιά αλλαγή. Φυσικά αυτό κάθε άλλο παρά με ενοχλεί. Κάποτε με ξύπνησε το βίαιο τράβηγμα της πόρτας. Το ενοχλητικό φως ενός φακού έπεσε στο πρόσωπό μου για μια στιγμή και ο ελεγκτής έφυγε, χωρίς να μου ζητήσει τίποτε, ούτε το εισιτήριο. «Ξένος» με σακκίδια ίσον ασήμαντος επισκέπτης... και η ασημαντότητα αυτή με ξεκουράζει.

Είναι από τις ελάχιστες φορές που ξημερώνομαι μέσα σε ένα μεταφορικό μέσο, είναι αυτό κάτι που συστηματικά αποφεύγω. Προτιμώ να ζω στιγμή τη στιγμή το ξημέρωμα έξω στη φύση! Το άλλο τραίνο κατευθύνεται προς Κόρινθο, σε καινούργιους για μένα δρόμους. Απλός θεατής κιόλας, περαστικός ταξιδιώτης κι όχι συμμέτοχος στον κόσμο αυτό, παρατηρώ. Η διαδρομή αποπνέει τη θέρμη του νότου. Πρώτη φορά βρίσκομαι εδώ κάτω. Στις 12:30 κάθομαι επιτέλους στη σέλλα μου και θεωρώ ότι το ταξίδι μου αρχίζει.

Βιάζομαι. Γιατί; Λένε ότι ο χρόνος μπορεί να είναι είτε φίλος είτε εχθρός. Αυτό τον φίλο δεν τον έχω ακόμα δαμάσει. Πρέπει να πάρω κι αυτό το μάθημα. Άλλωστε αυτός δεν είναι και ένας από τους λόγους που με ώθησαν να ταξιδέψω με το ποδήλατό μου; Στο δρόμο για το Άργος, δεν θα μπορούσα να φανταστώ ότι θα συναντήσω τόση ζέστη. Τέτοια εποχή, δε νομίζω ότι έχω ζεσταθεί ποτέ μου έτσι. Παρατηρώ τον εαυτό μου, τον συλλαμβάνω επ΄ αυτοφώρω να βιάζεται. Κάτι λες πως με κυνηγά. Είναι τα προβλήματα που νομίζω ότι άφησα πίσω, αυτά όμως με κυνηγούν μέσα στη σκέψη. Υπάρχουν μέσα στη σκέψη, συνεπώς υπάρχουν. Καταλαβαίνω ότι αυτό τίποτα περισσότερο από μια ανοησία δεν μπορεί να είναι. Αυτό το σημαντικό είναι που σιγά-σιγά έχω να μάθω, να αποφεύγω αυτή ακριβώς τη βασική ασοφία. Κι αυτή η μάχη θα κερδηθεί.

Σταμάτησα στην άκρη του δρόμου για να βγάλω ένα ακόμη ρούχο. Τι θερμοκρασία! Συνηθισμένος από το κρύο του βορρά, νομίζω πως βρέθηκα ξαφνικά σε μια άλλη μακρινή χώρα. Μικρή η Ελλάδα αλλά πόσο διαφέρει από τη μια γωνιά της στην άλλη!

Μια γιαγιά βγαίνει από τη διπλανή αυλή και μού δίνει μια χούφτα πορτοκάλια. Χωρίς να πει τίποτα, χωρίς να πω τίποτα, μού έδωσε μια χούφτα πορτοκάλια! Αυτή την έκφραση στο πρόσωπό της δεν θα την ξεχάσω γρήγορα. Μού φαίνεται ότι εκτός από το σώμα μου εδώ κάτω, αρχίζει να ζεσταίνεται και η ψυχή μου.

Έχω μια γεύση ελευθερίας. Με μόνη κινητήρια δύναμη τα δυο μου πόδια, ανακαλύπτω το ένα μετά το άλλο τα θαύματα αυτού του κόσμου. Οι ώρες περνούν. Προχωρά η μέρα και πρέπει να βρω ένα μέρος για να περάσω το βράδυ. Το μυαλό μου δεν είναι ακόμα χαλαρό, απασχολείται η σκέψη με τις προϋποθέσεις του ταξιδιού - κι όχι περισσότερο με αυτά που συναντώ, αυτά που συμβαίνουν. Ταξιδεύω με αυτόν τον τρόπο για πρώτη φορά κι έχω την αίσθηση ότι στην απειρία μου δεν μπορώ να προβλέπω με άνεση και ασφάλεια τι έχω μπροστά μου. Αλλά βέβαια για πρώτη μου φορά ταξιδεύω για το ταξίδι. Κι αυτό μού δίνει φτερά!

Ποδηλατώ σε ανηφοροκατηφόρες ευχάριστες και σε καλούς δρόμους. Είχα την εικόνα μιας Πελοποννήσου φτωχής, με παλιόδρομους, η πρώτη εντύπωση όμως κάθε άλλο παρά αυτή είναι. Η πραγματικότητα έχει βλέπεις την κακή συνήθεια να μάς διαψεύδει. Μέχρι το Ναύπλιο, πορεύομαι σε έναν ίσιο δρόμο και συναντώ πολλές γραμμές τραίνου που κόβουν τον δρόμο. Αρκετές φορές συναντώ τις γραμμές, πράγμα κάπως εκνευριστικό για έναν ποδηλάτη που χμμ ακόμα δεν έμαθε να μην βιάζεται...

Πριν τη δύση, φτάνω στο Ναύπλιο. Αυτή η πόλη έχει τον δικό της αέρα. Είναι πολύ ευχάριστο να περιφέρεσαι με ένα ποδήλατο σ΄ αυτά τα στενά. Η σημερινή μέρα ήταν μια «εισαγωγή». Η σκέψη ήταν περισσότερο πίσω μου κι όχι μπροστά μου, ήταν σ΄ αυτά που άφησα - οπωσδήποτε θα ήθελα να είναι περισσότερο μαζί μου. Έκανα σήμερα 80 χιλιόμετρα, τα οποία και θεωρώ λίγα, χωρίς όμως αυτό να με ενδιαφέρει. Το κλειδί του ταξιδιού δεν βρίσκεται στην ποσότητα της απόστασης που διανύεις, αλλά στην ποιότητά της. Αυτό το κατάλαβα ήδη. Ίσως είμαι ένας... καλός μαθητής.

Δευτέρα 30

Σηκώθηκα μέσα στο κρύο με πολύ κέφι. Κάνω λίγη γυμναστική και η κίνηση με ζεσταίνει αρκετά. Χόρτασα έναν ήσυχο και ανενόχλητο ύπνο και νοιώθω πολύ καλά. Είμαι σήμερα πιο ήρεμος, προσαρμόζομαι στη νέα κατάσταση, νοιώθω περισσότερο ανεξάρτητος και απόλυτα ασφαλής.

Αρχίζω να χάνομαι στην ευτυχία των τόπων και των χρόνων. Μετά το Ναύπλιο αρχίζει καινούργιος κόσμος. Ο νότος έχει τη δική του μαγεία.

Μερικοί άνθρωποι είναι σκυφτοί στη ρηχή θάλασσα μέχρι το γόνατο, γιαλώνουν. Δεν μπορώ να καταλάβω τι είναι ακριβώς αυτό που κάνουν. Θα μπορούσα να σταματήσω και να μάθω... αλλά όχι, δεν θα σταματήσω! Δεν σταματώ. Έχω μια θαυμάσια διάθεση να μην παρεμβαίνω στον χώρο, θέλω μόνο να κινούμαι και να βλέπω, να είμαι ένας ουδέτερος, αθώος παρατηρητής. Αυτό μού αρκεί και με ευχαριστεί αφάνταστα. Πλάι σε μια μακριά δεντροστοιχία με ευκαλύπτους, μια σειρά τεράστια δέντρα, περνώ ένα γραφικό κανάλι με βάρκες. Από τους Μύλους μέχρι τον Άστρο, ανεβοκατεβαίνω σε ένα τοπίο με βράχια, που υπάρχουν σε τέλεια αρμονία με τη θάλασσα. Για πολλά χιλιόμετρα, ο δρόμος σέρνεται σαν ένα τεράστιο φίδι που λες ότι φοβάται και το νερό, φοβάται και να απομακρυνθεί από την ακτή ψηλά στα ξεροβούνια. Συναρπαστικός χώρος. Και ερημιά.

Στο Ξεροπήγαδο - όνομα και πράγμα! - διαπιστώνω ότι έχω χάσει κάτι που είχα δεμένο στη σχάρα του ποδηλάτου. Γυρίζω πίσω για λίγο, αλλά δεν ωφελεί, μπορεί να το έχασα πριν από μεγάλη απόσταση. (Παίρνω ένα ακόμα μάθημα: άλλη φορά φίλε μου τα πράγματα πρέπει να είναι πολύ καλά δεμένα στις σχάρες για να μη φεύγουν από τους κραδασμούς και τον άνεμο.)

Βγάζω τα ρούχα μου και μένω με κοντά, πάνω και κάτω από τη μέση. Τι θερμοκρασία!
Φτάνω στο Λεωνίδιο. Η απομόνωσή του με εντυπωσιάζει. Είναι η αρχική πρώτη εντύπωση από έναν χώρο, που σού καρφώνεται χωρίς να ξέρεις γιατί. Η πρώτη ιδέα που κερδίζει τη μνήμη. Βλέπω στο χάρτη το μοναστήρι της Έλωνας και το βάζω ως προορισμό για το βράδυ αυτό. Τα χιλιόμετρα δεν φαίνονται πολλά.

Στην έξοδο από το Λεωνίδιο, κάποιος μου φωνάζει από μακριά «εεε! έχει χιόνια επάνω! πού πας;» Φίλε μού έφτιαξες τη διάθεση! Ας είχα και την υποψία ότι θα με καταλάβεις...

Η διαδρομή με συνεπαίρνει. Χάνομαι στα βράχια. Ο δρόμος σέρνεται στις ρεματιές με τους γκρίζους και πράσινους όρθιους τεράστιους τοίχους. Αυτοκίνητα δεν υπάρχουν. Η ερημιά είναι απόλυτη. Και η γαλήνη επίσης είναι απόλυτη. Ποδηλατώ αργά στην ανηφόρα, καταμεσίς στην ηρεμία της φύσης. Ένα δροσερό και φρέσκο αγέρι κατεβαίνει μέσα από το φαράγγι και κουβαλάει μαζί του θησαυρούς, ένα σωρό μυρωδιές.

Η μέρα προχωράει προς το τέλος της. Απ΄ ότι μπορώ να συμπεράνω από το χάρτη, το μοναστήρι είναι σε υψόμετρο 600 μέτρα. Ήρθε όμως η ώρα να κουραστώ και λιγάκι - και δεν με πειράζει. Το μοναστήρι φαίνεται πάνω από το κεφάλι μου, ο δρόμος στρίβει μέσα στα βράχια, και ξαναστρίβει, και ανεβαίνει, και ξαναστρίβει, και το βράδυ έρχεται. Αλλά με την υπέροχη ψυχική κατάσταση που έχω, τίποτα δεν μπορεί να με ενοχλήσει.
Δέχονται να με φιλοξενήσουν. Μού θυμίζει το μέρος... μοναστήρι, υπάρχει μια αίσθηση μοναξιάς, που επιτείνεται από αυτό το υπέροχο βουνίσιο χειμωνιάτικο σκηνικό, το κρύο, την αχλή και το απόλυτο αυτής της μυστηριακής σιωπής. Άλλος επισκέπτης δεν υπάρχει κανείς. Χώνομαι κάτω από αρκετές κουβέρτες. Η νύχτα δεν έχει και πολύ που έπεσε.

Τρίτη 31

Μετά από 11(!) ολόκληρες ώρες ύπνου ξετρυπώνω κάτω από τις κουβέρτες. Από την πόρτα του κελλιού προς τα ανατολικά, αντικρύζω τους ορεινούς όγκους που κλείνουν την τεράστια χαράδρα κάτω να αναδιπλώνονται ο ένας πίσω από τον άλλο, μέχρι που χάνονται στη ροδαλή αχλή της ανατολής. Ο ύπνος ήταν ιδανικός, απόλυτη σιγή και τίποτα να μην σε ενοχλεί. Τι ύπνος... έχω την εντύπωση ότι κοιμήθηκα περισσότερο απ΄ όσο έπρεπε, απ΄ όσο θα μπορούσα να κοιμηθώ - απ΄ όσο μπορούσα να φανταστώ ότι μπορώ να κοιμηθώ!
Ξαναρχίζω πάλι, συνεχίζω τη χθεσινή υπέροχη διαδρομή.

Σήμερα είναι ακόμα πιο συναρπαστική. Ανηφόρα, όμορφα οροπεδιάκια, έλατα, αρκετό χιόνι σε μερικά σημεία. Τοπία διαδέχονται το ένα το άλλο, μικρές γωνιές από χρώμα και φως.
Να και ο Κοσμάς, ένα μικρό χωριό, άσπρο, κρυμμένο κάτω από το χιόνι του. Ένας Κοσμάς χωρίς κόσμο. Το χωριό είναι σιωπηλό και έρημο.

Η διαδρομή μού επιφυλάσσει μια καινούργια έκπληξη. Αρχίζει ένας δύσκολος κατήφορος. Ένας χωματόδρομος που θα με υποχρεώσει να πηγαίνω με την ψυχή στο στόμα - ή μάλλον με την ψυχή... στα λάστιχά μου για 18 ολόκληρα χιλιόμετρα. Εδώ θέλει προσοχή. Να το επόμενο μάθημα: στον τουρισμό φοράμε γερά λάστιχα, γιατί όταν συναντήσουμε κακό δρόμο - πράγμα που μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή και έξω από το πρόγραμμά μας - δεν μάς συμφέρει να έχουμε προβλήματα (δηλαδή τρύπιες σαμπρέλες και σκασμένα λάστιχα)!

Ένα κοπάδι τσοπανόσκυλα με παίρνουν είδηση από μακριά και αρχίζουν την τρομερή τους συναυλία. Ακούγονται πολλά σκυλιά... και η συναυλία ακούγεται όλο και κοντύτερα. Μέσα στη φυγή μου, εύχομαι να μην πάθω λάστιχο εκείνη τη στιγμή - ας είναι αργότερα παρακαλώ... Σε δυο ώρες, εισέρχομαι στη ζεστασιά, στον οργασμό της Μάνης. Εδώ είναι πραγματικά ήδη άνοιξη! Όλη μου η ύπαρξη πλημμυρίζει με μιαν άλλη αίσθηση.

Τα ρουθούνια μου γεμίζουν από τις ευωδιές. Αυτό είναι το βασίλειο των οσμών!
Κάθε μορφής. Το Γύθειο μοσχοβολάει κι αυτό κάτι, διαφορετικό όμως - ψάρι. Πριν φτάσω στην Αρεόπολη, να και το τρίτο μάθημα! Πρέπει να προγραμματίζεις τη διαδρομή, εκτιμώντας σωστά τις δυνάμεις σου. Πήρα αψήφιστα από την αρχή μια επίμονη ανηφόρα κι αυτό έφερε δυο κακά: με καθυστέρησε και με κούρασε. Ισχύει πάντα η γνωστή αρχή του ποδηλάτη: δεν πηγαίνεις με τα πόδια, αλλά με το κεφάλι. Όταν ταξιδεύεις, δεν πρόκειται σε μια ώρα να βρίσκεσαι στην άνεση του σπιτιού σου με το ζεστό μπάνιο και το πλατύ κρεβάτι... Μαζί μ΄ αυτό, να και το τέταρτο μάθημα: Στην ανηφόρα ζεσταίνεσαι εύκολα και εάν ο καιρός είναι πολύ κρύος και πολύ υγρός, υπάρχει το πρόβλημα ότι αν ιδρώσεις, μετά θα παγώσεις στην επόμενη κατηφόρα. Το σώμα αποβάλει την περίσσια θερμότητα από τον έντονο μεταβολισμό με τον ιδρώτα. Πρέπει λοιπόν να προσέχεις το ντύσιμό σου στον υγρό και κρύο καιρό, περισσότερο από κάθε άλλη περίπτωση.

Έφτασα στην Αρεόπολη όταν ήταν ήδη σκοτάδι και δεν δίστασα να ψάξω αμέσως για ξενοδοχείο. Για μια βραδιά συγχωρείται. Το βράδυ γευμάτισα σε ένα εστιατόριο.
Και λίγή άνεση δεν βλάπτει...

Τετάρτη 1 Φεβρουαρίου

Μετά το σπήλαιο του Διρού, ακολουθεί το μεγάλο φως, ο κόσμος της Μάνης. Τέτοιον παράδεισο δεν είχα φανταστεί ότι θα συναντούσα. Τα μέρη είναι γραφικότατα. Οι λουλουδότοποι μοναδικοί. Ένα πολύχρωμο χαλί σκεπάζει τις γωνιές της γης. Και βρισκόμαστε τώρα σε μήνα Φεβρουάριο, φαντάσου τι θα γίνεται εδώ την άνοιξη! Πρόκειται ασφαλώς για ένα τοπίο που θα μου καρφωθεί για πάντα στη μνήμη και την ψυχή μου: ένας ελαιώνας σε έναν ξερότοπο μ΄ αυτόν τον πολύχρωμο χλοοτάπητα, ανάμεσα σε μάντρες από λευκή ξερολιθιά κι άλλα πέτρινα κτίσματα. Εικόνα χαρακτηριστική, που πάντα θα φέρνω στο νου μου όταν ακούω ή διαβάζω αυτή τη λέξη «Μάνη».

Τολμώ να γευτώ ένα φραγκόσυκο, χωρίς να με πτοήσουν τα αγκάθια του, για να διαπιστώσω τη γεύση του. Είμαι σίγουρα αδέξιος, γέμισα αγκάθια στα χέρια και στο στόμα. Θέλει οπωσδήποτε κάποιο τέχνασμα για να μην το πάθεις αυτό. Αυτό θα το μάθω αργότερα, ώστε να απολαμβάνω αυτά τα φρούτα χωρίς να με ταλαιπωρούν τα αγκάθια. Μετά την ξεραΐλα της Μάνης, το οροπέδιο του Κάμπου είναι μια ευχάριστη έκπληξη. Μια έκπληξη γεμάτη βλάστηση. Έχω δει μέρη πιο πράσινα, αλλά αυτό το τοπίο απέκτησε αξία και μόνο με την αντίθεση, έτσι όπως το συνάντησα απρόσμενα μπροστά μου, όπως βρέθηκα μέσα του ξαφνικά μετά από τη μανιάτικη «έρημο». Αφού έφτασα στην Καλαμάτα, έχω τη διάθεση για μια βόλτα μέσα στην ήσυχη πόλη.

Πέμπτη 2

Κοιμήθηκα σε ένα ερημικό κτίσμα, και χορταστικά - ταξιδεύοντας με ποδήλατο έχεις απόλυτη ελευθερία. Ο καιρός είναι συννεφιασμένος. Μερικά χιλιόμετρα μετά την Καλαμάτα, μια βροχή με αναγκάζει να βρω προσωρινό καταφύγιο σε ένα υπόστεγο. Έπειτα από τις εύκολες μέρες που πέρασαν, η βροχή λειτουργεί ανασταλτικά. Κάτι μέσα μου λέει «αρκετά φίλε, πήρες την πρώτη γεύση, φτάνει για τώρα». Στο βάθος βέβαια ξέρω ότι δεν είναι έτσι. Ο χρόνος δεν δαμάζεται εύκολα.

Ταξιδεύοντας πρώτη φορά σε μεγάλες αποστάσεις, εντοπίζω μερικά προβλήματα που απαιτούν ειδική αντιμετώπιση, μακριά από την άνεση του σπιτιού σου. Το σημαντικότερο σήμερα είναι πως η πρόβλεψη του καιρού, όπως ακούω στο ακουστικό, δεν είναι καθόλου αισιόδοξη. Σε συνάρτηση με τον συνολικό χρόνο που είχα δώσει στον εαυτό μου για το ταξίδι αυτό, αποφασίζω να γυρίσω στην Καλαμάτα για το τραίνο της επιστροφής. Λές και η επιλογή μου δικαιώνεται, μετά την Μεσσήνη βρέθηκα σε έναν αξέχαστο κατακλυσμό. Εντελώς ξαφνικά, στη μέση του έρημου δρόμου, άνοιξαν οι ουρανοί. Σε λίγο στο σιδηροδρομικό σταθμό της Καλαμάτας, θ΄ αλλάξω τα ρούχα μου με στεγνά. Ήταν ένα ταξίδι που πραγματικά με αναζωογόνησε. Ένας αγώνας με τους δικούς μου όρους επιτέλους. Μόνος αντίπαλος ο εαυτός σου - κανένας άλλος. Μια ανεμπόδιστη τρελλή επαφή με τις δυνάμεις της φύσης. Μια καλή αρχή - τίποτα λιγότερο από αυτό.