Εμπειρία: η πρώτη αναγκαία προϋπόθεση της νοητικής -και όπως λέμε ψυχικής- υγείας. Λέγοντας εμπειρία εννοούμε την απορρόφηση "μη αναμενόμενων" ερεθισμάτων από τον εξωτερικό κόσμο, την επεξεργασία τους από το νου, και την εσωτερικοποίησή τους μέσα στη μνήμη. Η διαδικασία αυτή στάθηκε κρίσιμη στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Ήταν πάντα, και είναι πάντα και παντού, η πρώτη ουσιαστική λειτουργία της ζωής - κι όχι μόνο για τον άνθρωπο αλλά για κάθε ζωντανό οργανισμό που υπόκειται στη διαδικασία της φυσικής επιβίωσης και προσαρμογής στο περιβάλλον και τις μεταβαλλόμενες εξωτερικές συνθήκες. Οι εμπειρίες που έχουμε την κάθε μέρα διαμορφώνουν όλη τη νοητική μας συγκρότηση και ταυτότητα. Στην κυριολεξία, είμαστε οι εμπειρίες μας. Η μνήμη των εμπειριών που έχουμε ζήσει λειτουργεί συνεχώς, αδιόρατα, ακόμα και όταν το συνειδητό υποχωρεί (ύπνος). Οι εμπειρίες μας καθορίζουν τον χαρακτήρα μας, την προσωπικότητά μας, την συμπεριφορά μας, και όλη μας την ψυχολογία.
Η εμπειρία είναι η βασικότερη και σπουδαιότερη λειτουργία του ανθρώπινου όντος για τη νοητική και προσωπική ανάπτυξη και την ψυχολογική ισορροπία. Οι αισθήσεις περνούν τα ερεθίσματα στον εγκέφαλο, αυτός τα ερμηνεύει και τα περνάει στη συνείδηση, αυτή τα επεξεργάζεται, τα αξιολογεί, τα "αρχειοθετεί" στη μνήμη, τα συνδυάζει με άλλες μνήμες κλπ. Αυτή η λειτουργία γίνεται ασταμάτητα στην κατάσταση εγρήγορσης δηλ. την ημέρα - κάπως και στον ύπνο αλλά μηχανικά και μη συνειδητά. Ο άνθρωπος ως είδος σε όλη του τη φυσική εξέλιξη, λειτουργούσε και λειτουργεί με βάση τις εμπειρίες που έχει από την άμεση διάδραση με το περιβάλλον του. Η αντίληψη, οι αισθήσεις, η συνείδηση, όλος ο εσωτερικός κόσμος του ανθρώπου δομείται πάνω στο πλαίσιο των εμπειριών που έχει αποκομίσει. Η εμπειρία είναι η τροφή του νου. Όπως το σώμα δεν ζει χωρίς τροφή, ο νους απονεκρώνεται σταδιακά χωρίς εμπειρία - η έλλειψη εμπειρίας είναι το μεγάλο πρόβλημα στις φυλακές, κάτι που θεωρητικά αντιμετωπίζουν με ειδικές ψυχολογικές μεθόδους.
Για να το πούμε με απλά λόγια, ένας άνθρωπος από παιδί, από τότε που αρχίζει να αποκτά συνείδηση του εαυτού του, εισπράττει εμπειρίες από το περιβάλλον του, το οποίο είναι ο βασικός παράγοντας που τον διαμορφώνει λίγο-λίγο σε όλη του τη ζωή. Ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα θετικό περιβάλλον με θετικά ερεθίσματα, παίρνει θετικά μηνύματα που θα τον κάνουν και θετικό άνθρωπο με θετικές ικανότητες. Ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα προβληματικό αρνητικό περιβάλλον, αντιθέτως έχει τις συνθήκες για να εξελιχθεί σε ένα προβληματικό άτομο, δηλ. να αποκτήσει αρνητική ψυχολογία.
Πρόσφατα η ανθρωπότητα ξεπέρασε ένα σημείο καμπής, πάνω από το 50% των ανθρώπων ζουν σε αστικό περιβάλλον, χωρίς σχέση με την φύση, χωρίς την καθημερινή επαφή με τον φυσικό κόσμο. Ο άνθρωπος εξελίχθηκε -και σαν φυσική εξέλιξη και σαν πολιτισμός- όντας πάντα σε άμεση σχέση και εξάρτηση με τη φύση και τον ανοιχτό κόσμο. Σήμερα, υπάρχουν άνθρωποι που γεννιούνται και μεγαλώνουν μέσα σε αστικό περιβάλλον χωρίς καμία φυσική εμπειρία. Και βέβαια δεν μιλάμε για τα δέντρα του αστικού πράσινου που βλέπει κανείς στον απογευματινό περίπατο, αλλά για την ενεργό συμμετοχή στον φυσικό κόσμο που μάς έφερε στη ζωή και μάς συντηρεί. Μέσα στα γονίδιά μας φέρουμε τη φυσική μνήμη που μόνιμα ζητά τον χώρο της. Κουβαλάμε το φυσικό μας παρελθόν. Χωρίς αυτό, όχι μόνο δεν θα υπήρχαμε, αλλά δεν θα ήμασταν αυτό που είμαστε. Μέσα μας ενεργεί αδιόρατα η φυσική μας ταυτότητα, και περιμένει να ενεργοποιηθεί μέσα από την κοσμική εμπειρία. Όπως φαίνεται όμως, μάταια περιμένει πλέον. Ο σύγχρονος αστικός άνθρωπος έχει εγκλωβιστεί μέσα σε ένα τεχνητό περιβάλλον, το οποίο για πρακτικούς λόγους κατασκεύασε, και από το οποίο δεν τολμά να δραπετεύσει για να μη χάσει τις ευκολίες του. Στο όμορφο τεχνητό κλουβί του, χάνει τη φύση, χάνει και τον εαυτό του. Χάνει και την εμπειρία.
Το αστικό περιβάλλον περιορίζεται σε αυτό που ο ίδιος φαντάζεται και κατασκευάζει. Οπότε οι εμπειρίες του είναι εξ ορισμού περιορισμένες. Ζει σε ένα περιβάλλον κουτσουρεμένο, με περιορισμένες δυνατότητες. Η φύση όμως προσφέρει άπειρες εμπειρίες άπειρων πραγμάτων που υπήρχαν πριν και έξω από αυτόν. Η φύση ήταν το απέραντο και αιώνιο σχολείο του κόσμου του, τώρα αυτός αρκείται σε ένα σχολείο κατασκευασμένο από τον ίδιο, με περιορισμένα μαθήματα, περιορισμένη γνώση, περιορισμένη εμπειρία. Η θλιβερή κατάσταση με τους ανθρώπους απορροφημένους στον ψεύτικο κόσμο των κινητών και των οθονών, έρχεται να υπογραμμίσει το πρόβλημα. Καθημερινά γύρω μας βλέπουμε καταστάσεις εξωφρενικές, ανθρώπους που αντί να επικοινωνούν είναι κλεισμένοι σε έναν προσωπικό φανταστικό κόσμο με μια οθόνη κινητού κολλημένη στο πρόσωπο. Ο σύγχρονος αστός ζει χωρίς εμπειρία. Στερείται την εμπειρία. Όπως ένα σώμα υποσιτίζεται με λίγη τροφή και με κακής ποιότητας ύλη, έτσι και ο νους υποσιτίζεται γιατί δεν προσλαμβάνει εμπειρίες! Υπάρχουν άνθρωποι που ό,τι ξέρουν, ότι βλέπουν, ό,τι ακούν, ό,τι μαθαίνουν, το δέχονται απλώς ως πληροφορία μέσα από οθόνες - αλλά δεν το ζουν ως εμπειρία. Όμως άλλο η πληροφορία, άλλο η γνώση - και άλλο η ζωή, η πραγματική ζωή, όχι η εικονική πραγματικότητα των οθονών - για να μη μπούμε σε θέματα αξιοπιστίας, ψευδούς πληροφορίας, fake news κλπ. και θέματα ελεγχόμενης πληροφορίας και όχι πραγματικής ενημέρωσης και μάθησης γιατί εκεί η μπάλα θα χαθεί τελείως...
Τα σημερινά παιδιά έτσι όπως μεγαλώνουν με τις οθόνες, στερούνται τα σημαντικότερα συστατικά της ανθρώπινης ζωής. Μεγαλώνουν με πληροφορίες αλλά χωρίς εμπειρίες. Όμως η ζωή δεν είναι πληροφορία, είναι η ενεργός συμμετοχή στον ζωντανό κόσμο. Τα μάτια και τα αφτιά είναι οι πολυτιμότεροι δάσκαλοί σου. Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει δραματική ανάγκη για επαναφορά στη φυσική εμπειρία. Δεν έχει σημασία κάποιος συγκεκριμένος σκοπός της παρουσίας σου κάπου, αρκεί να βρίσκεσαι στη φύση και να κινείσαι, να λειτουργείς, να νιώθεις γύρω σου τον κόσμο. Η εμπειρία του κόσμου ζωντανεύει το νου σου, τον θρέφει, τον κρατάει ζωντανό, τον ενεργοποιεί, τού δίνει την ενέργεια που περιμένει και λαχταράει, κι αυτό το καταλαβαίνεις μόλις τού δώσεις τα ερεθίσματα που περιμένει. Βγαίνοντας από τον κατασκευασμένο περιορισμένο κόσμο των τσιμεντουπόλεων, ξαναβρίσκεις τον ελεύθερο κόσμο και τη θέση σου σε αυτόν. Ξαναβρίσκεις τον εαυτό σου.
Από τις δραστηριότητες που προσφέρουν αυτή την πολύτιμη ολική εμπειρία, η μετακίνηση και διαβίωση με ποδήλατο είναι ίσως η κορυφαία, όπως δείχνει η εμπειρία των ανθρώπων που το κάνουν. Αυτό γιατί πρέπει να προσέχεις ταυτόχρονα από όλες τις μεριές και από όλες τις απόψεις, τους πάντες και τα πάντα. Το ποδήλατο το ίδιο, την κίνηση στο δρόμο, την αυτοπροστασία της επιβίωσης, την οικονομία δυνάμεων, τον καιρό, την τροφή, μαγείρεμα, νερό, πλύσιμο, διαδρομή, διανυκτέρευση, άγρια ζωή, όλα και τα πάντα συνεχώς μέρα νύχτα. Οι αισθήσεις δουλεύουν στο μέγιστο, και βομβαρδίζονται συνεχώς από ερεθίσματα, παραστάσεις, εντυπώσεις, πληροφορίες. Ζεις μια κατάσταση ολικής επαναφοράς και αυτοθεραπείας, όχι μόνο για το σώμα αλλά και για το νου. Επανέρχεσαι στο φυσικό σου χώρο, το χώρο όπου ανήκες και σού ανήκε.
Η εμπειρία συνδέεται με δυο άλλες νοητικές ικανότητες, την αντίληψη και την παρατηρητικότητα. Αυτά τα δυο βασικά εργαλεία της συνείδησης ως νοητικές διεργασίες έπαιξαν καίριο ρόλο στη φυσική εξέλιξη του είδους, γιατί ήταν πάντα κρίσιμες ικανότητες στην καθημερινή επιβίωση σε ένα περιβάλλον όπου ο άνθρωπος έπρεπε να αυτοπροστατεύεται συνεχώς από τα θηρία που τον έτρωγαν. Η αντίληψη είναι η ικανότητα και προϋπόθεση για την παρατήρηση. Η παρατηρητικότητα είναι η ικανότητα, να συνδυάζεις πληροφορίες που αρχικά φαίνονται άσχετες μεταξύ τους και να τις συσχετίζεις για να φτάνεις σε χρήσιμα ή κρίσιμα συμπεράσματα, να μη χάνεις τις λεπτομέρειες και να αντιλαμβάνεσαι πράγματα που άλλοι χάνουν, και να τα συνδέεις με άλλες μνήμες και γνώσεις, και για αυτοπροστασία και για να κατανοείς καλύτερα τον κόσμο και τι συμβαίνει γύρω σου. Στο αστικό "προστατευμένο" περιβάλλον αυτές οι δυο σημαντικές ικανότητες ατροφούν, καθώς ο αστός δέχεται κάθε μέρα τα ίδια ερεθίσματα από το ίδιο περιβάλλον. Αυτός είναι ο λόγος που οι περισσότεροι αστοί έχουν ένα φοβικό ένστικτο απέναντι στη φύση. Η έξοδος από αυτό το "προστατευμένο" και δήθεν -χωρίς εισαγωγικά- ασφαλές περιβάλλον, με σταδιακή έκθεση στον ελεύθερο κόσμο, είναι η κρίσιμη θεραπεία που χρειάζεται ο σύγχρονος αστός για να επαναφέρει τον εαυτό του από τη θέση του αμυνόμενου στη θέση του συμμετέχοντα, και από την αίσθηση της ανασφάλειας και του φόβου στην ελευθερία της πραγματικής ζωής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου