Μακρινή Ελλάδα, Σεπτέμβριος 2020

 

Μια Ελλάδα που οι περισσότεροι σημερινοί Έλληνες ούτε που φαντάζονται, επιβιώνει ακόμη, όσο επιβιώνει, σε πείσμα των καιρών, σε πείσμα του χρόνου, του αμείλικτου ανθρώπινου χρόνου. Του ανθρώπινου χρόνου που έχει αποκοπεί από τον φυσικό χρόνο, από την φυσική ροή του χρόνου, γιατί ο σύγχρονος αστός δεν θέλει ούτε το παρελθόν να θυμάται ούτε το μέλλον να σκέφτεται. Γιατί τον απασχολεί ένα παρόν άμεσο, πιεστικό, ανελέητο, μόνη του μέριμνα να βρει πέντε φραγκάκια για τον επιούσιο. Μακριά από την πόλη, η Ελλάδα αυτή περιμένει τον Ελληνα να τού θυμίσει το παρελθόν και το μέλλον. Για το πόσο ακόμα θα περιμένει, απάντηση εύκολη δεν υπάρχει. Άγνωστο. Όσο επιβιώνει θα υπάρχει. Ξεχασμένη, παραγνωρισμένη, παραπεταμένη, όμως έστω κι έτσι δίνει τα σημάδια της. Για όσους μπορούν να τα αντιληφθούν, να τα αξιολογήσουν, να τα ερμηνεύσουν.

 

Προσπάθησα να προσεγγίσω δύο από τις πιο απόμακρες περιοχές της ελληνικής γης, το δέλτα του Νέστου και τα ανατολικά Πομακοχώρια. Με πρώτο στόχο κάθε ποδηλατικού ταξιδιού την αυτοθεραπεία, δεν χρησιμοποίησα κανένα μεταφορικό μέσο εκτός από το ποδήλατο κάνοντας όλη τη διαδρομή με αυτό και μόνο. Κάλυψα 1619 χιλιόμετρα σε 18 μέρες (29/8-15/9), σε 18 υπέροχες μέρες με θαυμάσιο καιρό στην καλύτερη εποχή για ταξίδι σε αυτόν τον τόπο, ξοδεύοντας συνολικά 33 ευρώ για όλα τα έξοδα του ταξιδιού, απολαμβάνοντας στο έπακρο τα πλούσια ελέη της ελληνικής γης, άπειρα φρούτα και λαχανικά, σύκα, σταφύλια, ντομάτες, πιπεριές, αχλάδια, ροδάκινα, δαμάσκηνα, μήλα, αβγά και λουκάνικα κι άλλα σπιτικά τρόφιμα στον φιλόξενο κόσμο της υπαίθρου, επιστρέφοντας σπίτι πιο δυνατός, πιο ξεκούραστος, ανανεωμένος και στο σώμα και στο μυαλό. Η βασική διαδρομή, ο πυρήνας του ταξιδιού μόνο, ήταν αυτή: https://www.bikemap.net/en/r/7412369/ . Δεν έχω τη διάθεση να περιγράψω τα πάντα μέρα με τη μέρα, θα περιοριστώ σε λίγες εικόνες και περιγραφές για συγκεκριμένα σημεία, εσύ ο αναγνώστης που έχεις ήδη διαβάσει προηγούμενα ταξίδια μου εύκολα θα συμπληρώσεις τα κενά, μόνος σου και όπως εσύ τα θέλεις. Δεν με απασχολεί η ταχύτητα, αυτό που με ενδιεφέρει πρώτα απ΄ όλα είναι η θεραπεία, η υγεία, και γι΄αυτό ακολουθώ μία διαδρομή όσο μπορώ μακριά από πολυσύχναστους δρόμους και πόλεις, όσο μπορώ κοντύτερα στην παρθένα ύπαιθρο. Για “προθέρμανση” θα περάσω μια βόλτα από τον βόρειο Όλυμπο, έναν χώρο που έχω πολλά χρόνια να δω.

 

Απόγευμα στον Β Όλυμπο, με φόντο το σύμπλεγμα των κορυφών και το Ξερολάκκι. 

 

Αγριόγιδο. 

 

 

Φτάνοντας στην Κερκίνη. Απουσία ανθρώπων, καθολική. Ακόμα και οι πινακίδες, έχουν ξεφτίσει. Ο ορισμός της ερήμωσης. Επίσης, και της εγκατάλειψης.

Ελλάδα 2020 μ.Χ.

Καβάλα 2020 μ.Χ. Όταν και οι Τούρκοι έχουν ανακαλύψει τη φήμη των κουραμπιέδων Καβάλας.

 

 Ένα τεράστιο, και τεράστιας σημασίας, Εθνικό Πάρκο. Στα χαρτιά.

Μέσα στο Εθνικό Πάρκο, βλέπεις μέσα στον απέραντο κάμπο κάθε, μα κάθε, είδους καλλιέργεια. Δυστυχώς όμως δεν είναι αυτό το χειρότερο – και μακάρι να ήταν.

Με τη βοήθεια λεπτομερούς χάρτη που ετοίμασα και του GPS, με τη θέα της Θάσου στο βάθος, θα προσπαθήσω να προσεγγίσω την εκβολή του Νέστου από τη δυτική του πλευρά.

 

Παλεύοντας με τη ζούγκλα ξέρω ότι έχω φτάσει κοντά στη θάλασσα παρότι δεν τη βλέπω, αλλά μη έχοντας διάθεση να παλέψω και με τη λάσπη, επιστρέφω προς τα βόρεια.

Το πανύψηλο δάσος στον πυρήνα του εθνικού πάρκου είναι μοναδικό στο είδος του για τα ελληνικά δεδομένα. Υπάρχουν μαρτυρίες από γραπτά κείμενα αρχαίων συγγραφέων, ότι το δάσος αυτό ήταν το βορειότερο σημείο της εξάπλωσης των λιονταριών. Εδώ ερχόταν οι Μακεδόνες βασιλόπαιδες και αυλικοί για κυνήγι λιονταριού, όπως δείχνουν τα γνωστά ψηδιδωτά και εικόνες της αρχαίας Πέλλας.

Είναι ημέρα Τετάρτη 16 Σεπτεμβρίου και ώρα 9:51 το πρωί. Φτάνοντας στο σημείο με βάση τον χάρτη, βρίσκω το “Κέντρο Υποδοχής Επισκεπτών του Παραποτάμιου Δάσους Νέστου” παντάκλειστο, αραχνιασμένο, σκουριασμένο, και εμφανώς εγκαταλειμμένο εδώ και αρκετά χρόνια.

Κάποτε το παραποτάμιο δάσος εκτιμάται ότι κάλυπτε πάνω από 120.000 στρέμματα. Ξυλεύθηκε και εκχερσώθηκε συστηματικά, δίνοντας εκτάσεις για απέραντες απαιτητικές καλλιέργειες όπως καλαμπόκι και ακτινίδιο.

 

Η ξύλευση εξακολουθεί μέχρι σήμερα, σύμφωνα με τα χαρτιά βάσει διαχειριστικού σχεδίου υπό τον έλεγχο του δασαρχείου.

Θα κατευθυνθώ προς το βορρά και μετά προς τα νότια στην ανατολική πλευρά του Νέστου.

 

Στις εγκαταστάσεις της πρώην Voice of America, ένας φύλακας έχει ξεμείνει να φυλάει την περιουσία του ελληνικού δημοσίου. Βέβαια το ποια περιουσία, θα ήταν ένα καλό ερώτημα. Τα κοράκια των Αθηνών και λοιποί ημέτεροι, οι γνωστοί άγνωστοι με τις μεγάλες τσέπες, πέσανε στο ψητό και ξεπουλήσανε τις εγκαταστάσεις με την ψυχή τους. Μείνανε κάτι άδεια κτίρια να σαπίζουν στη βροχή, και τρεις οικογένειες φυλάκων από το διπλανό Δασοχώρι να παίρνουν ένα μεροκάμματο δημοσίου.

Κι εδώ το δάσος είναι πανύψηλο. Ο δρόμος ελίσσεται στην απέραντη πεδιάδα, καμία σήμανση δεν υπάρχει, ο μόνος οδηγός σου είναι ο δικός σου χάρτης και το GPS. Μια μοναδική πινακίδα συνάντησα, κι αυτή κρυμμένη μέσα στη βλάστηση, να δείχνει προς το “Περιβαλλοντικό Πάρκο Νέστου”. Έκτακτα.

 

 

Η άφιξη στο Περιβαλλοντικό Πάρκο αποδεικνύεται ως εμπειρία μεγαλειώδης. Μέσα σε μια απίστευτη ερήμωση, τα πάντα έχουν αφεθεί στο έλεος των στοιχείων. Κανένα σημάδι ανθρώπινης παρουσίας πρόσφατης, πολλά σημάδια όμως ανθρώπινης παρουσίας στο παρελθόν.

Έχει ενδιαφέρον μια ανάγνωση των φορέων υλοποίησης του έργου. Στο παιχνίδι και ο κρατικός τζόγος.

 

Πολλά και ωραία στο Πάρκο του Νέστου.

 

 

Μέχρι και παιδότοπος. Μωρέ μπράβο!

 

Φυσικά ψυχή ζώσα τριγύρω. Ένα από τα ξύλινα κτίρια μοιάζει με οργανωμένη κουζίνα, είναι κλειδωμένο, αλλά έχει σαφείς ενδείξεις ότι κάποιος φύλακας έρχεται εδώ ίσως σε εργάσιμες ώρες. Υπάρχει ίσκιος του δάσους και εξαιρετικό περιβάλλον, βρύση με νερό, τραπέζι, καρέκλα, σκεύη και εργαλεία, μέχρι και ένα μισογεμάτο μπουκάλι πάνω στο τραπέζι με ένα εξαιρετικό σπιτικό κρασί. Το σημείο αυτό θα αποτελέσει τον παράδεισο της σημερινής μου μεσημεριανής στάσης.

Περασμένο μεσημέρι, συνεχίζω στον απέραντο πλούσιο κάμπο προς τα ανατολικά, μέσα από κτήματα με κόκκινες πιπεριές, πεντάγλυκα ντοματάκια, σταφύλια, κι άλλα ωραία. Σε ένα κτήμα με μηλιές με σταματούν και με φορτώνουν με μήλα. 

 

Απόγευμα 6 Σεπτεμβρίου στα Άβδηρα, ένα μαγικό φως χαϊδεύει τα αρχαία μέλη. Λόγω της ώρας ο αρχαιολογικός χώρος είναι κλειστός, αλλά μού κάνει εντύπωση ότι η περιοχή της μεταγενέστερης πόλης είναι χωρίς περίφραξη, όλα ανοιχτά και εκτεθειμένα.

 

Πρωί 7 Σεπτεμβρίου, ξυπνώ πολύ νωρίς χορτασμένος από έναν υπέροχο ύπνο. Οι παραλίες των Αβδήρων έχουν σχεδόν ερημώσει, η καλοκαιρινή φρενίτιδα πέρασε.

Μια σύντομη συζήτηση με δύο πρωινούς περιπατητές που βλέπουν πρώτη φορά έναν ταξιδιώτη ποδηλάτη στα μέρη τους, αποκαλυπτική για το παρελθόν και το παρόν αυτών των τόπων. Οι απέραντες παραλίες του βόρειου Αιγαίου, ποτέ δεν είχαν πολύ κόσμο λόγω της αραιοκατοίκησης των περιοχών αυτών και του γενικού συντηρητικού χαρακτήρα των μουσουλμάνων. Όμως τα τελευταία χρόνια τις έχουν “ανακαλύψει” οι Βούλγαροι και αγοράζουν μανιωδώς γη. Εταιρείες βουλγάρικες ασχολούνται επενδυτικά στον τουριστικό τομέα ειδικά με αυτό. Απόδειξη, οι άπειρες πινακίδες για ενοικίαση και πώληση γης και επενδύσεις στα βουλγάρικα. 

 

Πρωινό στο Πόρτο Λάγος.

 

Πρόκειται για ένα κομματάκι γης ένα στρέμμα. Έχει μέσα τρεις κλαδοκαλύβες, ένα εκκλησάκι, μια παράγκα, και μια βρύση. Έχω περάσει αρκετές φορές εδώ και πολλά χρόνια, ποτέ δεν είδα κανένα εκθετήριο, κανένα προϊόν, καμιά δραστηριότητα. Τις άλλες φορές τουλάχιστον ήταν ανοικτό, τώρα είναι παντάκλειστο με βαριά λουκέτα. Πρόσεξε τι εκατομμύρια δαπανήθηκαν. Δεν έχουν ούτε την στοιχειώδη νοημοσύνη να εξαφανίσουν τις πινακίδες οι ανίκανοι της ελληνικής δημόσιας διοίκησης.

Νομός Έβρου, δάσος Κίρκης. Μια εκπληκτική φύση, μια καταλυτική ερημία. Μικτό δάσος πεύκης και δρυός, καταγεγραμμένο ως καταφύγιο άγριας ζωής. Από ντόπιους -ω ναι, στην έρημη Κίρκη συνάντησα δυο ανθρώπους!- μαθαίνω πως υπάρχουν πολλά ζώα και πουλιά, και οι γύπες που έρχονται από την κοντινή Δαδιά, ζαρκάδια πολλά, τσακάλια, λύκοι, γουρούνια. Μόνος στην ησυχία του δάσους, συναντήθηκα με σκίουρους με πολύ μεγάλη ουρά, και ενώ κατέβαινα σχετικά γρήγορα στην κατηφόρα μετά από μια στροφή πέρασε μπροστά μου το δρόμο ένα κοπαδάκι ζαρκάδια. Απίστευτα γρήγορα κινούνται μέσα στο δάσος αυτά τα ζώα, δεν πρόλαβα ούτε να τα μετρήσω, το πέρασμά τους ήταν μία αστραπιαία σκιά!

 

Η περιοχή της Αισύμης εδώ και χρόνια απέκτησε μία φήμη “αιολικού δήμου”. Αναζητούνται έρευνες σχετικά με τα οφέλη της περιοχής. Αυτό που εγώ διαπίστωσα ως επισκέπτης πρώτη φορά σε περιοχή με ανεμογεννήτριες είναι, ότι αυτά τα θηρία ακούγονται από ένα χιλιόμετρο μακριά τουλάχιστον, βγάζοντας έναν θόρυβο περίπου σα να περνά μαχητικό αεροπλάνο. Αυτός ο θόρυβος είναι ο μόνιμος, γιατί εκτός αυτού κάθε λίγο βγάζουν έναν ήχο συναγερμού που κρατά μισό ή ένα λεπτό. Το τι μπορεί να ωφελείται ο τόπος δεν το γνωρίζω, το σίγουρο πάντως είναι ότι τόσο αυτοί που τα κατασκεύασαν όσο κι αυτοί που τα εκμεταλλεύονται, είναι αστοί που διαβιούν μέσα στις βίλες τους μακριά από εδώ και μη έχοντας σχέση με τον τόπο, έχοντας βγάλει και βγάζοντας ακόμα καλά λεφτά.

Χαμένος κάπου μέσα στην απέραντη ερημία των δασών του νομού Έβρου.

Πρώην συνοριακός σταθμός πριν τα βουλγαρικά σύνορα, που εγκαταλείφθηκε όταν η Βουλγαρία μπήκε στη ΕΕ.

Η μουσουλμανική αίρεση των Μπεκτασί έχει μία πολύ ιδιαίτερη ιστορία στην Ελλάδα. Υπήρξαν τρεις τεκέδες των Μπεκτασήδων στη χώρα, ο τεκές του Ιρενί στα Ασπρόγεια Φαρσάλων στο θεσσαλικό κάμπο, ένας στην κοιλάδα των Τεμπών, και ο τρίτος εδώ κοντά στο χωριό Ρούσσα. Η αίρεση των Μπεκτασί ξεκίνησε μετά την θρυλική εποχή του Τζελαλεντίν Ρουμί στο Ικόνιο της Μικρασίας του 13ου αιώνα, ο οποίος και επηρεάστηκε από την πλατωνική φιλοσοφία, και εντάσσεται στο θρησκειολογικό παράδοξο της ανεκτικότητας και της δεκτικότητας και της ανθρωπιστικής προσέγγισης μέσα από την αποδοχή και σύγκλιση όλων των θρησκειών και δογμάτων κάτω από τη σκέπη ενός πανανθρώπινου θεού.

 

Το δόγμα αυτό ήρθε στην Ελλάδα επί τουρκοκρατίας από μετοίκους από το Ικόνιο, στο πλαίσιο της μετακίνησης πληθυσμών που έκαναν οι Οθωμανοί, προφανώς λόγω της κατά παράδοση συνάφειας των χριστιανικών και μουσουλμανικών πληθυσμών στην περιοχή του Ικονίου. Ο χώρος του αρχαίου μοναστηριού είναι συμμαζεμένος και φροντισμένος, υπάρχουν πινακίδες στα τούρκικα κυρίως, ενώ υπάρχει και ένα σπίτι με μία οικογένεια που μένουν μόνιμα μέσα στον περίβολο. Παραδόξως, υπάρχουν όλα τα γεωργικά και κτηνοτροφικά μηχανήματα και εργαλεία διάσπαρτα στα οικήματα και τους χώρους, προδίδοντας ανέσεις και ευμάρεια και καλή οικονομική κατάσταση του σπιτιού, μια κατάσταση ασυνήθιστη για τα μουσουλμανικά δεδομένα.

Επίσης σε δεσπόζουσα θέση στο χώρο, υπάρχει ένα κτίσμα σύγχρονο, προφανώς φτιαγμένο πρόσφατα, που στεγάζει μία μεγάλη οργανωμένη αίθουσα εκδηλώσεων. Μέσα υπάρχουν όλα τα μέσα για εκδηλώσεις, κουζίνα, βήμα, μικρόφωνο, τραπέζια, καρέκλες, και αφίσες. Δεν υπάρχει καμία αφίσα ή κάτι άλλο που να αναφέρεται στους Μπεκτασί ή στη φιλοσοφία τους, παρεκτός από μια ζωγραφιστή προσωπογραφία του αρχαίου ιδρυτή του δόγματος. Στον τεκέ των Φαρσάλων υπάρχουν εμφανή τα σημάδια της ανοιχτής μπεκτασικής φιλοσοφίας, όπως λατρευτικές εικόνες χριστιανών αγίων μαζί με μουσουλμάνων, και παραθέτονται δυο φωτογραφίες από εκεί για του λόγου το αληθές:

Αντιθέτως εδώ δεν υπάρχει καμία αναφορά που να θυμίζει στο ελάχιστο τον χαρακτήρα ή την φιλοσοφία των Μπεκτασί. Ο μπεκτασισμός μέσα στην Τουρκία συμπεριλαμβάνεται στον κύκλο των ισλαμικών αιρέσεων που χαρακτηρίζονται ως Αλεβίτες, με κεντρικό εκφραστή το συγγενές δόγμα των Μεβλεβί που ιδρύθηκε κατά παράδοση απευθείας από τον Τζελαλεντίν Ρουμί. Οι Αλεβίτες ιστορικά κυνηγήθηκαν πολύ άγρια, και από την ισλαμική ορθοδοξία και από τα πολιτικά καθεστώτα, ιδιαίτερα ανελέητα και από τον κεμαλικό εκσυχρονισμό, και μετά από πολύ χυμένο αίμα κατόρθωσαν να επιβιώσουν μέχρι σήμερα με κέντρο τον τάφο του Ρουμί στην Κόνια. Όμως υπάρχουν μέσα σε αυτή τη σάλα όλα τα εργαλεία και σημάδια μιας σύγχρονης τουρκικής προπαγάνδας που δεν έχει σχέση με την ιστορία. Είναι γνωστό ότι στην προπαγάνδα τίποτε μα τίποτε δεν είναι ακατόρθωτο, αλλά μπορεί να γίνει το μαύρο άσπρο και το άσπρο μαύρο. Άλλωστε οι ανατολίτες είναι οι πρώτοι διδάξαντες στην εξουσιαστική εκμετάλλευση της θρησκείας. Ο τεκές απλά προσφέρει το κατάλληλο υπόβαθρο σε μια περιοχή ξεχασμένη από το ελληνικό κράτος και σε μια χώρα όπου ο κόσμος της κοιμάται τον ύπνο του δικαίου.

 

Στο ακριτικό Πομακοχώρι Γονικό υπάρχει δημοτικό σχολείο.

Μουσουλμανικό νεκροταφείο. Κυριολεκτική αποθέωση της λιτότητας.

Μπασμάς μαζεμένος στο καπνοχώραφο, η αποθέωση της μεθυστικής οσμής. Η καλλιέργεια του καπνού σε αυτά τα μέρη γίνεται σχεδόν αποκλειστικά από τους μουσουλμάνους. Τρεις γυναίκες μάζευαν από τα φυτά αμίλητες και κοιτάζοντας προς την αντίθετη κατεύθυνση και όχι προς το μέρος μου, ενώ ο άντρας ήρθε να μού πιάσει κουβέντα και να με ενημερώσει και για κάποια τουρκική μειονότητα συν τοις άλλοις. Ενώ μου μιλούσε έβγαλε να κάνει τριγάρο από την τσέπη από ένα πακέτο του εμπορίου.

Και αυτή είναι η τελευταία εικόνα του ταξιδιού, ένα απόγευμα στην Ξάνθη. Όχι όμως και η τελευταία εμπειρία του, καθώς ακολούθησαν μερικές ακόμη μέρες μέχρι την επιστροφή. Από τα δύο αυτά οχήματα της φωτογραφίας αυτής προσωπικά χωρίς καμιά σκέψη διαλέγω το μπροστινό. Δεν συγκρίνεται με τίποτα... είναι το τελειότερο ταξιδιωτικό μέσο που επινοήθηκε ποτέ και ιδιαίτερα για έναν παράδεισο σαν την Ελλάδα. Τέλος και δόξα στο Ποδήλατο.-