Τι σκέφτηκε ο Γιαπωνέζος

ή αλλιώς, πώς να διπλασιάσεις το χρόνο ζωής των γραναζιών σου
ή αλλιώς, ιστορίες καθημερινής ποδηλατικής τρέλας για τρελούς ποδηλάτες

Πάντα τόλεγα, η τρέλα δεν πάει στα βουνά. Ή αλλιώς πώς το λένε πώς το λένε, α ναι, από μικρό κι από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια, έτσι το λένε κι αφού μικρός δεν είμαι πια, ή τουλάχιστον δεν μπορώ να λογισθώ μικρός, ας επικαλεστώ τουλάχιστον το δεύτερο.

Μια φορά θυμάμαι τις προάλλες μια ρημάδα αλυσίδα ποδηλάτου αγόρασα, κάτι ψιλοευρώπουλα έκανε, και έτσι για πλάκα άνοιξα το σαχλόχαρτο που συνήθως συνοδεύει τη συσκευασία (οδηγίες χρήσης για ηλίθιους χρήστες, τα γνωστα idiot safe instructions) να δω τι στο καλό γράφει. Και έγραφε το εξής συγκλονιστικό: "συνιστάται να χρησιμοποιήσετε την αλυσίδα αυτή (ήταν μάρκα σιμάνο, δεν γράφω στα αγγλικά τη λέξη γιατί δεν θέλω να τους κάνω τη χάρη να μπει η σελίδα στις μηχανές αναζήτησης!) με γρανάζια και δίσκους σιμάνο". Και τα πήρα στο κρανίο, κατά το κοινώς λεγόμενον. Διότι βέβαια το μόνο που έχει σημασία για την καλή λειτουργία είναι η κατασκευαστική γεωμετρία - οτιδήποτε μάρκα και να συνδυάσεις πρέπει να δουλέψει καλά διάβολε, και πράγματι θα δουλέψει καλά! Δηλαδή θέλουν να κάνουν τα ποδήλατα σαν τα αυτοκίνητα, όπου η κάθε μάρκα έχει σκοπίμως τα δικά της στάνταρ και σκοπίμως φτιαγμένα έτσι ώστε να μην ταιριάζουν με καμιάς άλλης μάρκας, ώστε μόλις να σού χαλάσει κάτι να πετάξεις ολόκληρο το όχημα αν είναι δυνατόν, για να αγοράσεις καινούργιο! Σπούδασαν καλά το μάρκετινγκ, οι μάγκες.

Λοιπόν, για εκδίκηση βρε μπαγάσηδες. Όχι τίποτε άλλο, αλλά δεν υπάρχει τίποτα πιο ενοχλητικό από το να σε πιάνουν κορόιδο.

Το σύστημα μετάδοσης κίνησης του ποδηλάτου - συγκεκριμένα: μπροστινοί δίσκοι, πίσω γρανάζια, αλυσίδα - υπόκειται σε φυσιολογική φθορά λόγω χρήσης. Σε μια φυσιολογική χρήση δρόμου, με κανονική λίπανση και με οδήγηση χωρίς βαριά πατήματα, περίπου αντέχει γύρω στα 10-12.000 χιλιόμετρα, μέχρι τη στιγμή που θα αρχίσουν να εμφανίζονται προβλήματα στα μεσαία γρανάζια τα οποία και χρησιμοποιούνται περισσότερο. Το πρώτο πρόβλημα είναι οι προβληματικές αλλαγές: τσιμπάς το λεβιέ για να ανεβάσεις ταχύτητα και η αλυσίδα δεν πιάνει αμέσως, αλλά ακούγεται ένα απαίσιο "κράκα-κράκα" μέχρι τελικά να πιάσει το πάνω γρανάζι. Αυτό χειροτερεύει σταδιακά, μέχρι που κάποτε σού σπάνε τα νεύρα οι αλλαγές οπότε ήρθε η ώρα να τα πετάξεις όλα - δίσκους γρανάζια αλυσίδα (γρανάζια και αλυσίδα σίγουρα, δίσκους όχι σίγουρα ιδίως για τον μικρό που χρησιμοποιείται λίγο και ιδίως εάν το ποδήλατο δεν χρησιμοποιείται σε σκληρές συνθήκες βουνού). Το δεύτερο πρόβλημα, εάν αφήσεις την κατάσταση, είναι ότι σε κάποια στιγμή που θα πατήσεις πολύ δυνατά το πετάλ μπορεί να φύγει η αλυσίδα (να πηδήξει έξω από το γρανάζι ή δίσκο) και αυτό είναι επικίνδυνο γιατί εκείνη τη στιγμή το πόδι σου βρίσκει κενό και μπορείς να φας και τα μούτρα σου άμα λάχει - κοινώς να αγοράσεις οικόπεδο (μέθοδος αγοράς που δεν συνιστάται).



Το μέρος που υφίσταται τη μεγαλύτερη φθορά στο σύστημα μετάδοσης κίνησης είναι τα πίσω γρανάζια (κασέτα πλέον συνήθως, όχι διβωτά). Ο λόγος, επειδή έχουν μικρότερο αριθμό δοντιών από τους δίσκους, οπότε υφίστανται αναλογικά μεγαλύτερες δυνάμεις τριβής αθροιστικά.

Το κάθε δόντι του γραναζιού δεν υφίσταται τη φθορά ομοιόμορφα στην επιφάνειά του, αλλά στο μπροστινό μέρος της εσωταρικής καμπύλης του, όπου και δέχεται την τάση της αλυσίδας. Επομένως εδώ μπορούμε να κάνουμε μία έξυπνη σκέψη. Εάν αλλάξουμε τη θέση του γραναζιού φορώντας το από την άλλη πλευρά (καπάκι), θα διπλασιάσουμε (περίπου) το χρόνο ζωής του, επειδή τα δόντια θα γυρίσουν από την ανάποδη και θα δέχονται την τάση της αλύσίδας στην αντίθετη και φρέσκια πλευρά της καμπύλης. Κατανοητόν;

Πάμε λοιπόν σε μια κασέτα να δούμε τι συμβαίνει - της πονηρούλικης σιμάνο.



Με έκπληξη διαπιστώνουμε ότι ο πονηρός ο Γιαπωνέζος το σκέφτηκε πριν από μας! Σκέφτηκε ότι μπορεί να το σκεφτούμε! Ο φορέας στον άξονα έχει εντομές περιμετρικά, γιατί το γρανάζι πρέπει να δένει γερά ώστε να δέχεται τις δυνάμεις αλλά την μία εντομή την κατασκεύασε πλατύτερη από τις υπόλοιπες και ΕΚΚΕΝΤΡΑ ώστε τα γρανάζια να μην μπορούν να φορεθούν ανάποδα! (απέχει σε άνισες αποστάσεις από τις διπλανές της). Έτσι ο πονηρούλης θέλει να σε κάνει να πετάξεις τα γρανάζια μόλις αποκτήσουν φθορά, και να αγοράσεις καινούργια. Και τα γρανάζια βεβαίως δεν θα πάνε μόνα τους, η παλιά αλυσίδα λόγω φθοράς δεν θα συνεργάζεται καλά με τα γρανάζια, μαζί με την αλυσίδα ίσως θα αλλάξεις και μπροστινούς δίσκους, πάμε για αρκετά φράγκα δηλαδή. Το σπούδασε καλά το μάρκετινγκ, ο μάγκας.

Έτσι είσαι ρε μάγκα; Τώρα θα δεις. Τα 5 γρανάζια έχουν 3 πείρους και πρέπει να τα ελευθερώσουμε. Με ένα μικρομότορ χεριού με τροχό μετάλλου τρώμε τα κεφάλια των πείρων (από την ανάποδη πλευρά που φαίνεται στη φωτο) και τα ελευθερώνουμε. Πετάμε τους πείρους, δεν χρειάζονται, είναι μόνο για την συγκράτηση των 5 γραναζιών - μήπως όμως είναι και για να μην σκεφτούμε να τα βάλουμε ανάποδα; (Καλά ντε, μια ερώτηση έκανα...) Μετά, τρώμε λίγο τις άκρες στην εσωτερική καμπύλη στο σημείο που φαίνεται στη φωτο με πράσινο βέλος, ώστε το γρανάζι να περνά ανάποδα στο φορέα (1-2 λεπτά δουλειά για κάθε γρανάζι). Αυτό ήταν. Φοράμε αναποδα και είμαστε φρέσκοι.

Η δουλειά δεν χρειάζεται να γίνει σε όλα τα γρανάζια, μόνο στα μεσαία που έχουν και τη μεγαλύτερη φθορά. Στα δύο τελευταία έτσι κι αλλιώς δεν μπορούν να φορεθούν ανάποδα αλλά σε αυτά δεν θα υπάρξει σημαντική φθορά και πρόβλημα. Σε κάθε καινούργια κασέτα μόλις την αγοράσεις μπορείς να κάνεις τη δουλειά για να την έχεις έτοιμη εξαρχής, και όταν χρειαστεί θα σκαντζάρεις τα γρανάζια αργότερα όταν παρουσιαστεί πρόβλημα.

Όμως το σύστημα μετάδοσης δουλεύει και με την αλυσίδα. Καλύτερα λοιπόν στη μέση του χρόνου, στην αλλαγή, να αλλάξεις και φρέσκια αλυσίδα αφού είναι φτηνή. Δεν το κάνω πάντα και συνήθως δεν χρειάζεται αλλαγή δίσκων γιατί αυτοί δεν έχουν ανάλογη φθορά - ίσως μόνο χρεαστεί αλλαγή ο μεσαίος που φθείρεται λόγω ανηφόρας. Υπάρχει όμως και μια άλλη ενδιαφέρουσα επιλογή. Η αλυσίδα δεν συμπεριφέρεται το ίδιο όταν ανεβάζεις ταχύτητα (όπου και παρουσιάζει το πρόβλημα στην αλλαγή) και όταν κατεβάζεις ταχύτητα, οπότε κατά ανάλογο τρόπο αυτό μας οδηγεί στη σκέψη της αλλαγής της φοράς της αλυσίδας. Τη στιγμή της αλλαγής των γραναζιών κάνεις και αυτό, δηλ. κόβεις την αλυσίδα και τη φοράς ανάποδα. Έτσι το ανέβασμα ταχύτητας γίνεται με την άλλη πλευρά της, η οποία δεν έχει υποστεί την φθορά μαζί με την αντίστοιχη πλευρά των γραναζιών.

Μαγκεψάμαν ο Γιαπωνέζος, μαγκεψάμαν και μεις όμως. Sugamoto magazaki (ασιχτίρ στα γιαπωνέζικα).

7 σχόλια:

Stavros Temertzidis είπε...

Έχεις δίκιο σε αυτά που γράφεις, αλλά εγώ θα κάνω τον δικηγόρο του διαβόλου...

Οι εταιρίες συνήθως αναφέρουν ότι το τάδε εξάρτημά τους χρειάζεται το τάδε σετ εξαρτημάτων της ίδιας εταιρίας, όχι μόνο για λόγους μάρκετινγκ αλλά και γιατί το έχουν δοκιμασμένο και μπορούν να σου εγγυηθούν απόλυτη λειτουργικότητα και αντοχή.

Επίσης έτσι μπορούν να βελτιώσουν το εξάρτημα ακόμη και σε βαθμό ασυμβατότητας με άλλα αντίστοιχων ανταγωνιστικών εταιριών.

Και εδώ μπορεί να είναι μάρκετινγκ, αλλά σκέψου όμως πως έτσι έχει την απόλυτη ελευθερία ο κατασκευαστής να βελτιώσει το εξάρτημά του όπως θέλει και όπως νομίζει αυτός καλύτερα, χωρίς να έχει την υποχρέωση σώνει και καλά να ταιριάζει με τα άλλα του εμπορίου.

Άλλωστε πόσες φορές δεν έχουμε δει στην αγορά προϊόντα τα οποία χρίζουν δραματικής βελτίωσης αλλά δεν το κάνουν για λόγους συμβατότητας.

Εγώ προσωπικά παραδέχομαι μια εταιρία όταν λέει "fuck the rest, i do it best..."

Στο άλλο κομμάτι της κασέτας που αναφέρεις, σκέψου επίσης πως υπάρχουν και ηλίθιοι χρήστες που εάν είχαν τη δυνατότητα να γυρίσουν ανάποδα την κασέτα και φθειρόταν πιο άμεσα απ' ότι μια καινούργια, δεν θα έλεγαν "εντάξει, λογικό αφού έκανα πατέντα και δεν αγόρασα καινούργια" αλλά αντ' αυτού θα έλεγαν "η ηλίθια η σημάνο είναι για τον τσαπού, χαλάνε αμέσως τα εξαρτήματά τους".

Η εταιρία δηλαδή προστατεύει έτσι και την φήμη της αλλά και την ηλιθιότητα των ανθρώπων που είναι άπειρη όπως είχε πει μουστακαλής διανοούμενος.

iason είπε...

Χα, ωραίος. Και συ έχεις δίκιο σε αυτά που γράφεις και καλά κάνεις το δικηγόρο του διαβόλου, γιατί αυτά ναι ισχύουν. Μπαίνουν δηλαδή και αυτά στο λογαριασμό καμιά φορά.

Όμως, θα ήθελα να προκαλέσω και εσένα αλλά και όποιον "δικηγόρο του διαβόλου", ειδικά για αυτή τη συγκεκριμένη περίπτωση των γραναζιών, να πει:
- για ποιο λόγο μια εταιρεία μπορεί να συνιστά τα γρανάζια της να μπουν με δική της επίσης αλυσίδα
- για ποιο λόγο μπορεί μια εταιρεία να φτιάχνει έτσι το γρανάζι ώστε να μην μπορεί να φορεθεί ανάποδα.

Και - εννοείται! - ζητώ κάποιο ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ λόγο! Κάτι δηλαδή που να έχει σημασία στη λειτουργία.

Έτσι μια και σε όλους αρέσει ο ρόλος του δικηγόρου του διαβόλου - και σοβαρολογώ σε αυτό...

Με εκτίμηση

Ανώνυμος είπε...

Εγω θα διαφωνήσω με τα λεγόμενα του φίλου ποδηλάτη που ανοιξε τη συζήτηση. Κατ΄αρχήν το γρανάζι από τη μια μεριά έχει κάποια 'φαγώματα' τα οποία εξυπηρετούν στο να ανέβει η αλυσίδα από το μικρότερο γρανάζι στο μεγαλήτερο. Χωρίς αυτά τα φαγώματα η μεταβαση από το μικρο στο μεγάλο είναι πολύ δυσκολη. Αρα γυρνώντας το γραναζι αναποδα θα έχεις προβλήματα με τις αλλαγές των ταχυτητων σου. Δεύτερον, η πλατύτερη εντομή στον 'μύλο' του κέντρου όπου τοποθετήται η κασέττα, υπάρχει για να μπαίνουν τα γρανάζια σε τέτοια θέση ώστε να συγχρονίζονται τα γειτωνικά γρανάζια και να γίνονται σωστά οι αλλαγές των ταχυτήτων. Για αυτό και αν το παρατηρήσετε θα δείτε πως καμία κασέττα δεν έχει τα δόντια από τα γρανάζια σε μία ευθεία αλλα έχουν μια σπειροειδή διάταξη.
Οσον αφορά τώρα το ότι κάθε κατασκευαστής συνηστά όλη η σειρά των εξαρτημάτων να είναι δική του, πέρα από το μαρκετιγκ υπάρχουν και πολλές περιπτώσεις ασυμβατότητας (π.χ. οπίσθιος εκτροχιαστής της σραμ με λεβιεδάκι ταχυτήτων της σιμάνο).
Το συμπέρασμα είναι πως το να αλλάξουμε τη φορά του γραναζιού για να πάρουμε παράταση χιλιομέτρων βρίσκει εφαρμογή μόνο σε ποδήλατα με μία ταχύτητα ή σε ποδήλατα με εσωτερίκες ταχύτητες στο κέντρο του πίσω τροχού.
Αυτά είχα να παραθέσω, δεκτές καθε τύπου ενστασεις! Ευχαριστω. B@mbinostoumba

iason είπε...

Ευχαριστούμε για τις ενστάσεις σου, ειλικρινά! Οι σκέψεις που εκφράζεις πράγματι έχουν βάση, με την έννοια ότι αυτή βασικά είναι η λογική π.χ. της Uniglide και Hyperglide πατέντας της συγκεκριμένης εταιρείας - βλ, για παράδειγμα εδώ μία διαφωτιστική σελίδα:
>>> http://www.sheldonbrown.com/k7.html

Στο σχόλιο λοιπόν, θα μπορούσα να ανταποκριθώ με δύο τρόπους:
- Μπαίνω στη λογική της ανάλυσης, δηλ. εξετάζω τη γεωμετρία γραναζιών και εντομών. Αυτό θα έδινε συμπεράσματα για την λειτουργία και τις αλλαγές. Ωστόσο, επειδή είμαι καλόπιστος, αμέσως δίνω το "πιθανό δίκιο" σε αυτούς, επειδή βλέπω ότι υπάρχει μια πολυπλοκότητα στο θέμα και βαριέμαι να μπω στο κανάλι της μηχανολογικής εξέτασης γραναζιών-αλυσίδας και με την παράμετρο της αλλαγής της θέσης των γραναζιών για να είμαι και ειλικρινής, υποχωρώ δηλ. και λέω ένα μπράβο που το σκέφτηκαν.
- Βάζω όμως τώρα μια άλλη λογική, η οποία κατά τη γνώμη μου πάντα, υπερισχύει. Και η λογική αυτή υπερισχύει γιατί είναι η λογική της πράξης, η οποία μετράει τελικά επειδή στη μηχανολογία η θεωρία τείνει προς και εξυπηρετεί το πρακτικό αποτέλεσμα! Αυτό δηλαδή που εγώ ξέρω, και που με ενδιαφέρει πραγματικά, είναι το ότι παίρνω μία κασέτα που έχει κάνει 10.000 χλμ και αρχίζει να έχει προβλήματα στις αλλαγές και την έχω να δουλέυει για αρκετά ακόμα.
Αυτό με ενδιαφέρει. Ελπίζω να έχω εξηγήσει επαρκώς αυτό που θέλω να πω. Το κάνω σε 8άρες κασέτες εδώ και πολλά χρόνια.

Θα έλεγα ότι αυτό θα είχε ίσως σημασία σε αγωνιστική χρήση σε ΜΤΒ σε πολύ δύσκολες διαδρομές, όπου ο ποδηλάτης θέλει ΑΜΕΣΩΣ να πιάσει το γρανάζι όταν στροφάρει πολύ αργά. Σε φυσιολογική χρήση δε βλέπω να έχει σημασία, εάν η αλυσίδα πιάσει δηλ. 0,1δευτερόλεπτα (2-3 δόντια) γρηγορότερα το πάνω γρανάζι σιγά τι κέρδισες. Και εάν μιλάμε όχι για ελαφριά πατήματα σε ανηφόρα με ΜΤΒ αλλά σε δρόμο τότε η αναλογία (δοντιών) μπρος/πίσω έχει ακόμα μικρότερη σημασία λόγω μεγαλύτερης αναλογίας οπότε εκεί η διαφορά στο χάσιμο δοντιών κατά την αλλαγή γίνεται εντελώς αμελητέα.

Φυσικά, μετά από αυτά που αναφέρεις και με την ευκαιρία καλό θα ήταν να εξετάσει κάποιος (τόση όρεξη δεν έχω ομολογώ!) τι σχετικές πατέντες υπάρχουν και τι ακριβώς κάποιος θα μπορούσε να βγάλει στο εμπόριο μετά από τις σχετικές κατοχυρώσεις. Και το λέω αυτό φυσικά, γιατί όλοι ξέρουμε, και είναι θέμα που έχει συζητηθεί απείρως, ότι οι πατέντες καθυστερούν την τεχνολογική έρευνα, αφού αποτρέπουν τους πολλούς να εξελίσσουν τις ιδέες των λίγων.

Αυτά δηλ. είναι έξυπνα κόλπα που αφορούν το μάρκετινγκ και στοχεύουν στον αγοραστή και όχι στον ποδηλάτη. Εγώ ως ποδηλάτης μιλώ.

Eaglos είπε...

Είναι καθαρά προσωπικό το ζήτημα.

Εσένα δεν σε πειράζει να χάσεις χρόνο στην αλλαγή και κάποιον άλλο δεν τον πειράζει να κάνει κράκα κρούκα η αλυσίδα και να πηδάει σε 2-3 γρανάζια όταν παράλληλα έχει κρεμάσει μέχρι στο έδαφος.

Από την άλλη έχω διαβάσει δεκάδες φορές για προβληματικές αλλαγές ταχυτήτων απλά επειδή ο αναβάτης επέλεξε συμβατή μάρκα κασέτας και όχι τη μαμίσια.

Πάλι όμως η χρήση είναι που μας δείχνει το δρόμο. Όταν πχ κατεβαίνω τη Μεσογείων και με κυνηγά ο τρελός οδηγός του ΜΜΜ το τελευταίο πράγμα που θέλω είναι να έχω κενά στο πεταλάρισμα πάνω στις αλλαγές. Από την άλλη όταν βολτάρω χαλαρά γύρο από το Μόρνο ούτε με νοιάζει αν αλλάζει σωστά ή αν δουλεύουν όλες οι ταχύτητες.

Πάντως επειδή είμαι κατσαβιδάκιας μόλις μου φαγωθεί η κασέτα θα τη γυρίσω ανάποδα να δω πως θα πηγαίνει. Σίγουρα χειρότερα καθώς παίζουν ρόλο οι χαρακίες στα δόντια που αναφέρθηκαν πριν αλλά να δούμε πόσο :)

Για την αλυσίδα θα διαφωνήσω. Ο λόγος που την αλλάζουμε (τουλάχιστον εγώ) είναι επειδή ξεχειλώνει και μεγαλώνουν τα κενά ανάμεσα στους κρίκους ακολουθώντας τα κενά ανάμεσα στα δόντια. Το αποτέλεσμα είναι να πηδάει δόντια όποτε πατάς λίγο πιο δυνατά το πετάλι.

Ξεχειλωμένη αλυσίδα σε "καινούργια" κασέτα δεν κάθεται σωστά όπως και καινούργια αλυσίδα σε ξεχειλωμένη κασέτα.

iason είπε...

Συμφωνώ, στο ότι όλα δοκιμάζονται στην πράξη. Έτσι λειτουργώ και εγώ.

Ανώνυμος είπε...

diagonismos akatabato ?!