Ανέκαθεν το ψωμί ήταν βασικό στοιχείο της μεσογειακής διατροφής. Η αρτοποιΐα ήταν μια τέχνη πολύ δουλεμένη στα βάθη του χρόνου. Η παραδοσιακή νοικοκυρά έφτιαχνε καθημερινά, ή τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, το ψωμί της οικογένειας. Στην κάθε περιοχή υπήρχαν ιδιαίτερες παραδόσεις και τεχνικές, που με τη βοήθεια των ποικιλιών του σταριού ή και άλλων δημητριακών και την τέχνη του προζυμιού, έδιναν στο ψωμί ιδιαίτερο χαρακτήρα και γεύσεις. Το κάθε καρβέλι που έβγαινε από τα ανθρώπινα χέρια ήταν μια καινούργια δημιουργία γεύσης και διατροφής.
Στα ταξίδια μου πάντα το ψωμί ήταν μια από τις διατροφικές απολαύσεις. Περνώντας μέσα από τις επαρχιακές πόλεις και τα χωριά τα πρωινά, μόλις η μύτη ανίχνευε το χαρακτηριστικό άρωμα του ψημένου ψωμιού, έπρεπε να ψάξω να βρω τον φούρνο που έστειλε στην ατμόσφαιρα την οσφρητική πανδαισία, και να δοκιμάσω μια ακόμα περίπτωση από το δημιούργημα των ανθρώπινων χεριών. Καμιά φορά είχα την τύχη, μια γυναίκα να θελήσει να φιλέψει ένα κομμάτι από καρβέλι που είχε φτιάξει σε έναν ταξιδιώτη που είδε έξω από την πόρτα της. Κάθε καρβέλι ήταν μια καινούργια εμπειρία. Καμιά φορά έβρισκα και προζυμένιο, όμως επειδή απαιτεί χρονοβόρα διαδικασία που δεν συμφέρει στον επαγγελματία αυτό σπάνια συνέβαινε. Όμως όταν συνέβαινε, πριν ακόμα χώσεις κομμάτι στο στόμα έπρεπε να χώσεις το καρβέλι στη μούρη σου να απολαύσεις την ευωδία!
Σήμερα πια με την εγκατάλειψη της επαρχίας, είναι πιο πιθανό να βρεις ένα τέτοιο καρβέλι στην Πλατεία Ομονοίας παρά σε χωριό της ελληνικής υπαίθρου. Γιατί εκεί ο επιχειρηματίας θα επιδιώξει να φτιάξει ένα προϊόν που θα γίνει περισσότερο επιθυμητό από τους καταναλωτές, άρα περισσότερο εμπορικά ανταγωνιστικό, αλλά στο χωριό με τους ελάχιστους κατοίκους ζήτημα είναι ακόμα κι αν συμφέρει σε κάποιον να συντηρήσει ένα φουρνάρικο. Στην επαρχία οι παραδοσιακοί αρτοποιοί εξαφανίστηκαν. Με την ερήμωση της υπαίθρου και των χωριών, υπάρχουν μόνο φουρνάρηδες -όπου υπάρχουν...- που απλώς παίρνουν τα εργαλεία της δουλειάς έτοιμα από τις εταιρείες. Σχεδόν κανείς δεν ζυμώνει πια. Το ψωμί έπαψε να δημιουργείται από τα ανθρώπινα χέρια. Απλώς βγαίνει από μηχανήματα που όλα τους λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο. Όλα τα καρβέλια πλέον βγαίνουν ίδια - ίδιες και απαράλλαχτες κόπιες του ίδιου ασπρουδερού αφρολέξ που εξακολουθεί να ονοματίζεται με την ίδια λέξη.
Έψαξα να βρω μια παλιά φωτογραφία να συνοδέψει το κειμενάκι. Δεν βρήκα. Τότε δεν είχα κίνητρο, δεν είχα λόγο να τραβήξω μια φωτογραφία ενός ψωμιού από τα τόσα που έβρισκα παντού, πάντοτε, στα πέρατα της Ελλάδας. Βρήκα όμως μια άλλη φωτογραφία που τράβηξα στον Εύξεινο Πόντο, στο σύγχρονο Βακφίκεμπιρ το 2009, λίγο πριν την Τραπεζούντα. Και σε κείνη τη χώρα συνάντησα, και πολύ έντονο το ίδιο φαινόμενο του άσπρου αφρολέξ, για το Βακφίκεμπιρ όμως υπήρχε η φήμη του παραδοσιακού ψωμιού κι έπρεπε να το δοκιμάσω οπωσδήποτε. Δεν μπορώ να πω με σιγουριά ότι τα χέρια που δημιούργησαν αυτό το καρβέλι είναι ελληνικά, μιας και ειδικά για τον Πόντο γνωρίζουμε ότι σε κάποια κρίσιμη στιγμή πολλοί επέλεξαν όχι τον δρόμο της προσφυγιάς αλλά να συνεχίσουν τη ζωή τους στον τόπο τους όχι ως χριστιανοί αλλά ως μωαμεθανοί -- αυτή η συζήτηση θα άρμοζε σε μια άλλη σελίδα για μια άλλη Ελλάδα διαφορετική. Μπορώ να πω μόνο ότι το καρβέλι άξιζε τον κόπο των χεριών που το δημιούργησαν...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου