Φιλοσοφία του ποδαριού: η αντίσταση στο εύκολο

Ο διάολος έχει πολλά ποδάρια (λαϊκή παροιμία)

Θυμάμαι από παλιά, σε κάθε συζήτηση περί ναρκωτικών, να έρχεται ο λόγος στο "πετυχημένο παράδειγμα της Ολλανδίας". Παρότι μού φάνηκε κάπως ύποπτη η συχνή αναφορά, κάποια στιγμή μπήκα στον κόπο να ψάξω τι ακριβώς συμβαίνει επιτέλους σε αυτή την Ολλανδία, για να διδαχθώ από το "πετυχημένο παράδειγμα". Προηγουμένως, όμως, να σού πω ότι στο θέμα της απιστίας του Θωμά είμαι με την πλευρά... του Θωμά. Τι σχέση έχει ο άπιστος Θωμάς με την Ολλανδία; Δεν χρειάζεται να έχει σχέση, εμείς μπορούμε να φτιάξουμε μια σχέση, όπως και οποιαδήποτε σχέση, έτσι δεν είναι; Εάν εμείς π.χ. θέλουμε να κάνουμε μία σχέση, θα ρωτήσουμε κανέναν; Επειδή στο βιβλίο εκείνο γράφει ότι ο Ιησούς είπε "μη γίνου άπιστος αλλά πιστός", έχει επικρατήσει ότι ο Θωμάς ήταν άπιστος. Από πού όμως αυτό προκύπτει; Το ότι πάνω στην κουβέντα τον αποκάλεσε άπιστο, πάει να πει ότι ήταν άπιστος; Κάτι δεν ήθελε να πει με αυτό που είπε, αυτός που το είπε; Ποιο λοιπόν έχει μεγαλύτερη σημασία, το εάν ο Θωμάς είναι άπιστος ή όχι ή το τι ήθελε να πει αυτός που μίλησε και είπε αυτό το λόγο; Κοίτα, για να είμαι ειλικρινής και για να σε καθησυχάσω, σήμερα δεν έχω όρεξη να γράψω κάποια πραγματεία περί ηλιθιότητας, ένας απλός και μόνος ποδηλάτης είμαι, απλά όπως και συ ξέρεις δύο δρόμοι υπάρχουν στη ζωή, ο δρόμος του ψάχτη και ο δρόμος του ηλιθίου, γι΄ αυτό και διαβάζεις αυτό το κείμενο, ψάχνεις, πράγμα δηλ. που κάνει κι αυτός που το γράφει. Ε λοιπόν ο Θωμάς κάθε άλλο παρά άπιστος ήταν, άπιστοι ήταν όλοι οι υπόλοιποι που έχαφταν κάτι χωρίς να το ψάξουν. Πραγματικός πιστός είναι αυτός που θέλει να αποκτήσει ο ίδιος εμπειρία μιας γνώσης, και όχι αυτός που επειδή δεν γνωρίζει δίνει πίστη στη γνώση των άλλων. Ο Θωμάς ζήτησε να βάλει το χέρι στον τύπο των ήλων ακριβώς γιατί ήθελε να πιστέψει. Για να πιστέψεις κάτι πρέπει να το διαπιστώσεις ιδίοις όμμασιν. Τότε μόνο το ξέρεις. Μόνο αυτό που ξέρουμε, πιστεύουμε πραγματικά. Επειδή λοιπόν είμαι άπιστος, έψαξα να δω τι συμβαίνει στην Ολλανδία. Η Ολλανδία συνιστά ένα υπόδειγμα κατεσταλμένης κοινωνίας, όπου η καταστολή γίνεται μέσω των ουσιών. Στην πλέον πυκνοκατοικημένη χώρα της Ευρώπης εφάρμοσαν την αρχαιότερη μέθοδο καταστολής και τους έχουν στην εξάρτηση, στην ευδαιμονία της φυγής, της εύκολης ευτυχίας, να κοιμούνται, εξουδετερωμένους, άπραγους, να παίρνουν τη δόση τους και να ησυχάζουν. Αυτή είναι η πραγματική ουσία που κυκλοφορεί ελεύθερα στην Ολλανδία, όχι το χόρτο, αυτό το βρίσκεις εύκολα, την πραγματική ουσία, το πραγματικό νόημα όμως, πρέπει να ψάξεις για να το βρεις, πρέπει να είσαι λίγο ψάχτης.

Ας προσπαθήσουμε να εφαρμόσουμε την ίδια αρχή της αποφυγής της ηλιθιότητος στην περίπτωση του ποδηλάτου. Το ποδήλατο κινείται με το πόδι, το ανθρώπινο πόδι είναι η κινητήριος δύναμη που ωθεί το ποδήλατο. Το ΙΧ αυτοκίνητο κινείται με τη βενζίνη, ένα καύσιμο που το βρίσκεις έτοιμο στα βενζινάδικα. Λοιπόν, από τη στιγμή που είδα τι έγινε στην Ολλανδία, έχοντας γνώση του τι συμβαίνει στις δύο χώρες, Ελλάδα και Ολλανδία, με βασάνισε ένα αδυσώπητο φιλοσοφικό ερώτημα. Διαπίστωσα ότι κατά έναν τρόπο, τον ίδιο ρόλο που παίζει στην κοινωνία της Ολλανδίας το χόρτο παίζει στην κοινωνία της Ελλάδας η βενζίνη. Στην Ολλανδία υπάρχει εξάρτηση από το χόρτο, στην Ελλάδα εξάρτηση από τη βενζίνη. Κόψε τη βενζίνη στον Έλληνα και του έκοψες τα πόδια. Ο Ελληνάρας καβάλα πάει στην εκκλησιά καβάλα προσκυνάει, όχι όμως καβάλα σε ποδήλατο αλλά καβάλα στο λαμαρινένιο άτι. Επομένως, το δραματικό φιλοσοφικό ερώτημα είναι, το ποιος είναι εξαρτημένος. Είναι ο Ολλανδός, είναι ο Έλληνας, ή είναι και οι δύο; Και αν, όπως φαίνεται, είναι και οι δύο, ποια η ομοιότητα και ποια η διαφορά αυτών των δύο εξαρτήσεων; Κι ακόμα, μήπως κι εγώ, που χρησιμοποιώ διαρκώς το ποδήλατό μου, είμαι εξαρτημένος; Μήπως συνδέεται κι αυτό με κάποια μορφή εξάρτησης; Μα τι ψάχτης που είμαι, ε;

Προχωρώντας προς την καρδιά του προβλήματος ο ψάχτης συναντά το ερώτημα: τι είναι εξάρτηση. Σύμφωνα με τα πορίσματα της ψυχολογίας, εξάρτηση είναι η αυτοθέλητη θυσία ενός κομματιού της προσωπικής ελευθερίας με αντάλλαγμα κάποια προσωπική ευδαιμονία. Το κοινό στοιχείο όλων των εξαρτήσεων είναι η ύπαρξη ενός τυριού και μίας φάκας: το εξαρτημένο άτομο συμβιβάζει την ελευθερία του για κάποια ευδαιμονία και η εξάρτηση έχει τη δύναμη να κρατά το άτομο φυλακισμένο ακόμα και αφού αυτό συνειδητοποιήσει την ύπαρξη της φάκας (εξ ου και το αυτοθέλητο της φυλακής). Το σενάριο περιλαμβάνει τα ακόλουθα στοιχεία:
-μια φάκα: την απαραίτητη φυλακή που θα κρατήσει δέσμιο τον εξαρτημένο,
-ένα νόστιμο τυράκι: αυτό θα παγιδεύσει το θύμα αρχικά και θα το κρατήσει δέσμιο για την αφαίμαξή του και που πρέπει από τη μια να είναι εξαρτησιογόνο και από την άλλη να δίνεται σχετικά εύκολη πρόσβαση στο θύμα (όχι όμως και δωρεάν, μη τα παραλέμε, όπου μπορούν να βγουν λεφτά θα βγουν),
-ένα θύμα: γιατί χωρίς κορόιδο δεν υπάρχει απάτη,
-τον χειριστή της φάκας: αυτόν που θα επωφεληθεί, με διάφορους τρόπους (οικονομικά, ψυχοκοινωνικά κλπ.) από τη μπίζνα.
Έτσι στήνονται όμορφα οι δουλειές. Παράδειγμα Ολλανδίας: η φάκα = η στέρηση της βούλησης, το τυράκι = το χόρτο, το θύμα = ο νέος και γενικά ο κόσμος μιας πολυπληθούς χώρας που πρέπει να εξουδετερωθεί για να μην επαναστατήσει, ο χειριστής = ένα σύστημα αγοράς που εκμεταλλεύεται τα πάντα και τροφοδοτεί με χόρτο τους υπηκόους για να το βουλώνουν. Παράδειγμα Ελλάδας: η φάκα παρούσα, όπως παντού, το τυράκι = η βενζίνη, το θύμα = ο μέσος πολίτης με ανάγκες καθημερινών μετακινήσεων, ο χειριστής = αυτοί που κονομάνε.

Αναλύοντας δηλ. την κατάσταση, τα κοινωνικά συστήματα είναι μεν ίδια στη βασική δομή, διαφέρουν όμως στην εφαρμογή στις συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες. Η δύναμη των εξαρτησιογόνων ήταν γνωστή από τα αρχαία χρόνια στις κοινωνίες της ανατολής, όπου οι ισχυροί έλεγχαν και πλούτιζαν με το εμπόριο του οπίου. Ο άνθρωπος έχει την φυσική τάση να ακολουθεί σε όλα την αρχή της συντομοτέρας οδού: την αρχή της ευκολίας. Γιατί οι άνθρωποι χρησιμοποιούν εξαρτησιογόνα; - γιατί είναι ένας εύκολος τρόπος να πετύχουν ευδαιμονία. Γιατί ο Έλληνας χρησιμοποιεί ΙΧ περισσότερο από ότι ποδήλατο; - γιατί είναι πιο εύκολο επειδή δεν απαιτεί σωματική προσπάθεια. Γιατί ο Ολλανδός χρησιμοποιεί περισσότερο ποδήλατο από ότι ο Έλληνας; - γιατί είναι πιο εύκολο γι΄ αυτόν από ότι το ΙΧ. Σε κάθε περίπτωση, η σωστή ανάλυση ενός προβλήματος μας κάνει να θέτουμε τα σωστά ερωτήματα, οπότε έτσι καταλήγουμε και σε σωστές απαντήσεις και συμπεράσματα. Αυτό που χρειάζεται είναι η σωστή μεθοδολογία: η ικανότητα να θέτεις σωστά ερωτήματα.

Ξεκινώντας δηλ. από αλλού, φτάνουμε και στην ευκολία. Το επόμενο ερώτημα: καλά, ωραία μέχρις εδώ, ο Ολλανδός χρησιμοποιεί ποδήλατο, ο Έλληνας γιατί χρησιμοποιεί ποδήλατο; Αφού οι συνθήκες στους ελληνικούς δρόμους δεν είναι ευνοϊκές για τον ποδηλάτη, γιατί οι ποδηλάτες και στην Ελλάδα αυξάνονται; Αν αυτά που ειπώθηκαν παραπάνω ισχύουν, τότε αυτό πως εξηγείται; Η εξήγηση έρχεται με την "ευκολία": όλοι ακολουθούν το νόμο της ευκολίας, απλώς από διαφορετική πλευρά. Αυτός που δεν χρησιμοποιεί ποδήλατο, το κάνει επειδή θεωρεί ότι είναι πιο εύκολο να χρησιμοποιεί αυτοκίνητο. Ενώ αυτός που χρησιμοποιεί ποδήλατο, το κάνει επειδή θεωρεί ότι είναι πιο εύκολο γι΄ αυτόν να χρησιμοποιήσει το ποδήλατο. Όλοι ακολουθούν την αρχή του ήσσονος κόπου: ο πρώτος δεν επιλέγει να "του βγαίνει η γλώσσα", ο δεύτερος δεν επιλέγει να υποστεί τα προβλήματα που συνεπάγεται η χρήση του ΙΧ. Ο καθένας από την πλευρά του.

Άρα λοιπόν, για να προχωρά η συζήτηση, φτάνουμε στην επίγνωση του τι είναι εύκολο ή όχι. Πώς καθένας αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει την ευκολία. Κάτι λέγαμε στην αρχή για πίστη και γνώση: πραγματική γνώση είναι η επίγνωση, η προσωπική γνώση που έχει εμπεδωθεί στην πράξη. Ιδού η διαφορά ανάμεσα στον μη-ποδηλάτη και στον ποδηλάτη: ο πρώτος έχει έτοιμη γνώση που τού ήρθε με επιφοίτηση (μήντια), ο δεύτερος έχει επίγνωση. Ο δρόμος του ποδηλάτου είναι ο δρόμος του ψάχτη. Της προσωπικής ευθύνης. Της λογικής. Και της πίστης. Ο ποδηλάτης είναι ο πιστός Θωμάς, αυτός που ξέρει επειδή γνώρισε. Έβαλε το πόδι στο πετάλι, στον τύπο των ήλων, και κάθε μέρα το βάζει, και το γυρνάει, και το γυρνάει, έχοντας επίγνωση όχι της ευκολίας που του πασάρουν αυτοί που πουλάνε την κερδοφόρο εξάρτηση του ΙΧ, αλλά της ευκολίας να αντιστέκεσαι στο εύκολο.

Αυτά τα ολίγα αναγνώστη, και συγγνώμη αν δεν σού έβαλα εύκολα σήμερα, αλλά η απεξάρτηση απαιτεί και τη συναίνεση του χρήστη. Αυτές τις λίγες σκέψεις, εάν τις κρίνεις χρήσιμες, πάρτες και συνέχισέ τες. Ο καθείς και η ευθύνη του. Η λέξη-κλειδί είναι και εδώ η ευθύνη. Η αστική προπαγάνδα για να εξουδετερώσει τον πολίτη προσπαθεί να τον μετατρέψει σε ανεύθυνο παιδαρέλι που δεν αναλαμβάνει ευθύνη και δεν καταπιάνεται με τα σοβαρά, αλλά να χάφτει ό,τι εύκολες λύσεις του πασάρουν βυθισμένος στις πρόσκαιρες ευδαιμονίες που τού έχουν ήδη ετοιμάσει πριν από αυτόν για αυτόν. Δεν θέλουν να συνειδητοποιήσει πόσο πιο εύκολα γίνονται ακόμα και τα πιο δύσκολα πράγματα όταν απλά σηκωθείς από τον καναπέ. Όταν απλά αρχίσεις να χρησιμοποιείς τα δύο ισχυρότερα μέλη του σωματός σου: τα ποδάρια σου.