Τουρισμός και πάσης Ελλάδος

Ο τουρισμός έχει εξελιχθεί σε κανονική θρησκεία. Μια θρησκεία με τα όλα της.

Το ιερατείο της θρησκείας αυτής είναι το υπουργείο τουρισμού. Από κει αφορμώνται οι "τουριστικές πολιτικές". Αυτές που εξυπηρετούν τα συμφέροντα των μεγαλοεπενδυτών και μεγαλοεπιχειρηματιών, που ποτέ δεν θεωρούν ότι έχουν τσέπες αρκετά γεμάτες, διότι ως γνωστόν ο πλούσιος όσο περισσότερο τρώει τόσο περισσότερο πεινάει.

Οι ιερείς της θρησκείας είναι οι υπουργοί, παραϋπουργοί, κάθε λογής παρατρεχάμενοι και καλοπληρωμένοι απολογητές. Ανεβαίνουν κάθε λίγο στον άμβωνα των ΜΜΕ και επιδίδονται στα κηρύγματα περί "ανάπτυξης" πιπιλίζοντας την καραμέλα της ανάπτυξης σε κάθε ευκαιρία. Αλήθεια, για ποια ανάπτυξη μιλάνε; Διότι αυτή την ανάπτυξη ποτέ κανείς δεν την έχει δει. Όλο μιλάνε μιλάνε μιλάνε μιλάνε γι΄ αυτή, αλλά ποτέ δεν την είδε κανείς. Είναι σαν το θεό η ανάπτυξη: όλο κόπτονται για την ύπαρξή του αλλά ουδείς αυτόν εώρακε πώποτε.

Οι ναοί της θρησκείας αυτής είναι τα "φιλέτα" της (ελληνικής) γης, που τόσο πολύ τα ορέγονται οι απανταχού μπίζνεσμεν και τζέντελμεν - τουτέστιν οι ακτές πρώτα και έπειτα τα δάση δηλ. όποιος ωραίος τόπος έχει μείνει ακόμα άχτιστος. Βάλτε στον λογαριασμό τις απόπειρες όλων των κυβερνήσεων των τελευταίων δεκαετιών για τις συνταγματικές τροποποιήσεις για τον αποχαρακτηρισμό των δασικών εκτάσεων, βάλτε την διείσδυση των μεγάλων εταιρειών στην Ελλάδα στον κύκλο γκολφ και real estate που αγοράζουν γη, βάλτε τις φωτιές του 2007 και το ξεπούλημα της Πελοποννήσου και όχι μόνο, βάλτε την παγκοσμιοποίηση και στον τομέα των τουριστικών επενδύσεων και εταιρειών, βάλτε το πρόσφατο χωροταξικό σχέδιο για τον τουρισμό, και αμέσως σχηματίζεται το παζλ της μεγαλόπνοης τουριστικής πολιτικής που έχει ένα και μόνο στόχο: το ξεπούλημα της Ελλάδας στα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα.

Οι αρχιμανδρίτες (αρχι + μαντρί) της θρησκείας είναι το ενδημικό είδος που μόνο σε αυτή τη χώρα υπάρχει και λέγεται "ελληνάρας μπίζνεσμαν της αρπαχτής". Φοβερό είδος. Στήνει το μαντρί του όπου νάναι (τι θα πει νομιμότητα, άδειες και τέτοιες βλακείες;) σε παραλίες συνήθως δίπλα στο κύμα, εκεί δηλαδή όπου υποτίθεται ότι απαγορεύεται, και πασχίζει να μαντρώσει πρόβατα για να τα αρμέξει, πουλώντας διάφορες διατροφικές βόμβες στους αδαείς και τουριστικές υπηρεσίες μιας ανεκδιήγητης ποιότητας (ποιος έλεγχος, από τους υπάλληλους που λαδώνονται;) και τα κονομάει για 3-4 μήνες, και εξαφανίζεται τον υπόλοιπο χρόνο. Με την ανοχή των τοπικών αρχών (να βγάλει κάνα φράγκο ο κοσμάκης) και την κάλυψη κάποιου τοπικού βο(υ)λευτή. Το σύστημα της αρπαχτής είναι πολύ καλά ιεραρχημένο, περιλαμβάνει όλα τα απαραίτητα λαδώματα και μίζες, από τις ειδικές εταιρείες που κάνουν τα χαρτιά μέχρι τους κράχτες που βγαίνουν στην πιάτσα προς άγραν πελατών. Οι καλύτεροι του είδους συνδυάζουν κατάλυμα και φαγάδικο. Άριστα οργανωμένα κυκλώματα για την ροή των επιδοτήσεων σχετικών "προγραμμάτων τουριστικής ανάπτυξης" (όπως τα γνωστά ευρωπαϊκά Leader κλπ.), με πλήρη οργάνωση και ιεραρχία: οι υπάλληλοι που θα προωθήσουν τα χαρτιά, οι δικηγόροι που ξέρουν τα κόλπα, οι εταιρείες από παρατρεχάμενους που θα πάρουν τις μίζες, όλα άριστα στημένα με τον καθένα να αρπάζει το μερίδιό του από το χρήμα που ρέει από πάνω.

Οι πιστοί της θρησκείας που γεμίζουν τους ναούς (και έτσι γεμίζουν τις τσέπες των αρχιμανδριτών) είναι ο τελικός αποδέκτης του τουριστικού προϊόντος: ο "τουρίστας". Κάποτε ήταν συνήθως ξένος. Σήμερα είναι συνήθως Έλληνας. Άλλο φοβερό ενδημικό είδος. Κατά κανόνα γιωταχής, καλοπερασάκιας, καλοφαγάς, με κοιλίτσα, σουλατσάρει ανά τας Ελλάδας καμαρωτός και όπου βρει φαγάδικο στη στροφή του δρόμου θα κάτσει να περιδρομιάσει έναν αγλέορα. Πλέον ο ξένος (δυτικός) τουρίστας τι να ρθει να κάνει σε αυτή τη χώρα της διάλυσης και της ανοργανωσιάς; Θα προτιμήσει άλλη χώρα, όπου θα βρει καλύτερο πακέτο προσφοράς, με καλύτερες υπηρεσίες και φτηνότερο. (Διότι εκεί έχει πέσει οργάνωση όχι αστεία.) Κάποτε ο αρχιμανδρίτης ψάρευε το ξένο πρόβατο να το αρμέξει, σήμερα κατάντησε να κυνηγάει τον Έλληνα με το πιστόλι να ξεγυρίσει.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια ακόμα χειρότερη εξέλιξη. Οι μεγάλες ξένες τουριστικές επιχειρήσεις ανακάλυψαν ότι πλέον στο Γκρις έχει ψωμί. Αφού εκμεταλλεύτηκαν αγρίως τον υπόλοιπο κόσμο, έφτασε η σειρά των μεσογειακών χωρών. Η Ισπανία την έπαθε πριν από μας, αλλά εμείς δεν φαίνεται ότι παραδειγματιζόμαστε. Ξεπούλησαν τις ακτές τους στο τουριστικό κύκλωμα, και σήμερα ακούγονται φωνές που θέλουν το γκρέμισμα των ακινήτων για να ελευθερώσουν τις ακτές τους. Διότι απλά αυτά δεν είναι δικά τους, ανήκουν σε ξένες εταιρείες... Αν δηλαδή τα όνειρα των αναπτυξιομανών στον τομέα του τουρισμού γίνουν πραγματικότητα, σε κάποια χρόνια οι Έλληνες θα ψάχνουμε να βρούμε να πατήσουμε Ελλάδα.

Επίσης, οι μπίζνες αυτές δουλεύουν με το σκεπτικό του "all inclusive", δηλ. πουλάνε στον πελάτη ολόκληρα τουριστικά πακέτα που περιλαμβάνουν τα πάντα (μετακινήσεις, διαμονή, διατροφή, επισκέψεις, και λοιπές δραστηριότητες για όλη την περίοδο των διακοπών που αγοράζεται). Όλα αυτά φυσικά πληρώνονται από τον πελάτη εκεί όπου αγοράζονται, δηλ. εκτός Ελλάδος. Με άλλα λόγια, εμείς προσφέρουμε την πλάτη μας για να παίζουν άλλοι το μπιλιάρδο τους, και ενώ άλλοι κερδίζουν εμείς κερδίζουμε μόνο το σκατό το σκουπίδι και την καταστροφή του περιβάλλοντός μας. Αυτοί θέλουν να έρθουν για πηδήματα πολυτελείας και μεις να τους κρατήσουμε το φανάρι. Αυτή την πολιτική τη διαφημίζουν οι ξεπουλημένοι και απολίτιστοι πολιτικοί ως "τουριστική ανάπτυξη". Πόσα παίρνουν όμως κάτω από το τραπέζι δεν λένε.

Πέρα όμως από τα γεγονότα αυτά, αλήθεια, σκεφτήκαμε ποτέ τι είδους "ανάπτυξη" επί της ουσίας είναι ο τουρισμός; Ας πούμε (υπόθεση εργασίας...) ότι υπήρχε μία "σωστή τουριστική πολιτική": τι θα έπρεπε να προσφέρει στον τόπο; Ο τουρισμός είναι καθαρά τριτογενής τομέας, είναι καθαρή υπηρεσία, δηλ. μια οικονομική δραστηριότητα που δεν σχετίζεται με τη δημιουργία συντελεστών παραγωγής αλλά με την ανάλωσή τους: καταναλώνει φυσικούς πόρους, ανθρώπινους πόρους και ανθρώπινη εργασία με προφανή σκοπό την οικονομικότητα, το κέρδος. Όμως η οικονομικότητα είναι μία λογιστική έννοια, δεν είναι πραγματική έννοια. Οι τουριστικές "υποδομές" είναι υποδομές με την στενή οικονομική έννοια και όχι με πραγματικό αντίκρυσμα. Με άλλα λόγια, και με την ευρεία έννοια, ο τουρισμός καταναλώνει πόρους χωρίς να δημιουργεί καινούργιους. Συνεπώς, η τουριστική ανάπτυξη απαιτεί πολύ προσεκτικό σχεδιασμό, ώστε να δημιουργεί προϋποθέσεις για οικονομία αλλά με ελεγχόμενα κόστη και επιπτώσεις. Εδώ ακριβώς ταιριάζει ο ήπιος τουρισμός, γιατί ελαχιστοποιεί τις επιπτώσεις. Αλλά σε αυτή τη χώρα σε ποιον τομέα υπήρξε ποτέ σχεδιασμός; Ο νόμος της αρπαχτής κυβερνάει τα πάντα...

Αυτός είναι ο μαζικός τουρισμός. Αυτό είναι το τουριστικό μοντέλο του κονσερβαρισμένου τουρισμού που καταστρέφει (και) αυτή τη χώρα. Και το οποίο προσκυνάνε με ευλάβεια όλοι από πάνω μέχρι κάτω, από τους πολιτικούς που λαϊκίζουν για ψήφους μέχρι τους πολίτες που ψηφίζουν μόλις χώσουν στην τσέπη μερικά φράγκα.


Φωτο: ελληνική μπίζνα


Φωτο: ελληνική μπίζνα


Ορίστε κατάντια. Πινακίδα που ξέμεινε από την εποχή πριν έρθει το ευρώ, δίπλα σε δύο γιαπιά παρατημένα στη μέση του πουθενά από κομπιναδόρους που θέλανε και "εναλλακτικές επιχειρήσεις". Αυτή είναι η Ελλάδα του τουρισμού και της ανάπτυξης.

Τα διήμερα και τα τριήμερα και τα καλοκαίρια η Ελλάδα αναστενάζει. Αναστενάζει κάτω από τα λάστιχα των γιωταχήδων. Ατελείωτες ορδές ξεχύνονται από τα αστικά κέντρα στην ύπαιθρο. Βγαίνουν σαν τα ποντίκια από τα μπουντρούμια των πόλεων και ισοπεδώνουν τα πάντα στο πέρασμά τους. Η αγορά λανσάρει το τουριστικό παραμύθι, οι πρόσφατες γενιές το θεωρούν αυτονόητο να αρπάξουν το ΙΧ και να βγουν στο δρόμο με το παραμικρό. Με το ΙΧ για μπάνιο, με το ΙΧ στην εξοχή, με το ΙΧ για φαγητό στο τάδε εξοχικό ψηλά στο βουνό. Η τουριστική βιομηχανία ανθεί πάνω στο ιδιωτικό μεταφορικό μέσο. Τώρα, αν αυτό σημαίνει δρόμους, καταστροφή της υπαίθρου, τσιμέντωμα της γης, διάλυση των κωμοπόλεων και χωριών λόγω της ανάγκης για χώρους για παρκάρισμα, ρύπανση, ατυχήματα, χιλιάδες νεκρούς και σακατεμένους κάθε χρόνο, περιβαλλοντική καταστροφή, ε αυτά είναι ασήμαντες λεπτομέρεις. Το χρήμα να τρέχει και όλα καλά.

Η άλλη πρόταση (φωνή βοώντος εν τη ερήμω)

Ο ποδηλάτης είναι ο υγιέστερος τουρίστας. Σέβεται το περιβάλλον, σέβεται τον τόπο που επισκέπτεται, σέβεται την τοπική κοινωνία. Έχει όμως ένα "μειονέκτημα": δεν αφήνει πολλά λεφτά... αλλά σε ποιους; Σε αυτούς που έχουν συνδυάσει τα πολλά λεφτά με τη νοοτροπία της αρπαχτής. Με τα γρήγορα λεφτά. Αν υπήρχε μια ορθολογική και συνετή πολιτική στον τουρισμό ο ποδηλάτης θα ήταν επιθυμητός. Αν υπήρχε ένας στοιχειώδης σχεδιασμός, θα δημιουργούνταν προϋποθέσεις και ευκαιρίες για νέες δουλειές και νέα εισοδήματα. Το πρόβλημα είναι όμως το ποιος κινάει τα νήματα, ποιος επιβάλλει τα δικά του συμφέροντα.

Η προώθηση του ποδηλατικού τουρισμού θα είχε μόνο πλεονεκτήματα. Θα συνέβαλε στην εξυγίανση πολλών πραγμάτων. Ας πάρουμε παράδειγμα το περιβάλλον. Στην Ελλάδα έχουμε ακόμα ένα περιβάλλον αρκετά άθικτο από την ανάπτυξη. Δεν αναπτύξαμε βαριά βιομηχανία, τα βουνά μας είναι ακόμα αρκετά άθικτα, έχουμε καταπληκτικούς βιότοπους, ενδημικά είδη, οικοσυστήματα που υποτίθεται προστατεύονται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία (μεγάλο εμπόδιο αυτό για τον κλασικό τουρισμό!) κλπ. Έχουμε επίσης ένα πολύ ευχάριστο εύκρατο κλίμα, κατάλληλο για τουρισμό σχεδόν όλο το χρόνο, τουλάχιστον στα νότια. Με άλλα λόγια, έχουμε ένα ιδανικό περιβάλλον για τουρισμό με ποδήλατο. Θα μπορούσαμε δηλαδή με καταλληλο σχεδιασμό, να κάνουμε τη χώρα μας περιζήτητο προορισμό για ποδηλάτες. Και πάνω εκεί να στηθούν υποδομές για δουλειές και ευκαιρίες. Ας αφήσουμε τα οφέλη για τη δημόσια υγεία κλπ. Ήδη όσοι ποδηλάτες έρχονται στην Ελλάδα μένουν έκπληκτοι από το καταπληκτικό περιβάλλον, όμως από τίποτα άλλο αφού απουσιάζουν εντελώς οι σχετικές υποδομές. Αλλά είπαμε, όλα είναι θέμα συμφερόντων.

Το τελευταίο που μπορούμε να πούμε, είναι να ευχηθούμε οι Έλληνες να καταλάβουμε τη δυναμική του ποδηλάτου και σε αυτόν τον τομέα, και να αγωνιστούμε για λίγη περισσότερη εξυγίανση. Ας βοήσωμεν αδελφοί σε αυτό τον τόπο της αρπαχτής και της μαζικής βλακείας: αμήν.